Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 46

76
TlMARIT VPl 1960
þarf þvi mikið átak og stóraukin framlög til rannsókna,
en fjárframlög eru ekki nóg. Það þarf menn, verkfræð-
inga, efnafræðinga, eðlisfræðinga, stærðfræðinga o.s.frv.
Þörfin fyrir fleiri sérfræðinga er augljós, en þá kemur
sú spurning, að hve miklu leyti við getum menntað eða
ættum að mennta þá sjálfir. Um 20 ára skeið hefnr verið
haldið uppi kennslu til fyrrahlutaprófs í verkfræði við
Háskóla Islands. Þetta fyrirkomulag, að hafa aðeins
fyrrahlutanám, hefur verið framkvæmanlegt með því
móti að hafa samband við erlenda tækniháskóla, eink-
um þann í Danmörku. Hafa þeir tekið við verkfræði-
stúdentum til seinnahlutanáms, enda hefur námsefnið hér
verið það sama og i Danmörku, einmitt með tilliti til
þessa.
Eins og fyrr er sagt stendur fyrir dyrum töluverð
aukning á námsefni til fyrrahlutaprófs við tækniháskól-
ann í Danmörku. Meðan við höfum ekki aðstöðu til að
halda uppi kennslu til seinnahlutaprófs, verðum við að
halda sambandi okkar við hann, og aðra háskóla, sem
gera svipaðar kröfur til fyrrahlutaprófs. Að sjálfsögðu
er æskilegt að hafa samband við sem flesta tæknihá-
skóla, en þá verður að fylgja þeim, sem gerir strang-
astar kröfur. Þar sem allir erlendir háskólar eru að auka
kröfur til fyrrahlutaprófs er óhjákvæmilegt að auka
kennsluna við verkfræðideildina hér á næstu árum. Ann-
að væri uppgjöf og dauðadómur yfir tæknimenntun á
Islandi.
Hversu æskilegt sem það er að hafa hér einnig kennslu
til seinnahlutaprófs í verkfræði, virðist vafasamt, að við
getum í náinni framtíð skapað þær aðstæður, sem nauð-
synlegar eru, til að gera það á fullnægjandi hátt. Það
yrði erfitt að hafa þá fjölbreytni í námsvali, sem æski-
legt væri. Það virðist hyggilegra að einbeita sér að
þvi að koma fyrrahlutakennslunni í fullnægjandi horf og
auka hana svo, að hér verði ekki einungis hægt að mennta
verkfræðinga til fyrrahlutaprófs, heldur einnig stærð-
fræðinga, efnafræðinga og eðlisfræðinga. Þegar hefur
verið bent á, að hér er ekki einungis þörf á fleiri verk-
fræðingum, heldur einnig öðrum tækni- og vísindamennt-
uðum mönnum. Á því er enginn vafi, að það dregur kjark
úr mönnum að hefja slikt nám erlendis. Ef hægt væri
að halda uppi hér á landi kennslu til fyrrahlutaprófs
í stærðfræði, efnafræði, eðlisfræði og skyldum grein-
um, er áreiðanlegt, að fleiri legðu út í það nám en nú
gera. Sjálfsagt mundu einhverjir heltast úr lestinni, en
það ættu þá að vera möguleikar hér til að fara yfir í
annað nám, sem er ekki eins kröfuhart. Stefna ber að
því að koma hér á fót verkfræði- og vísindadeild, sem
veitt geti kennslu til fyrrahlutaprófs.
Benda má á ýmsa erfiðleika á framkvæmd þessarar
stefnu. Ef til vill er sá mesti að fá nægilegt starfslið
til að annast kennslu. Það er þó ekki víst, að þetta
verði svo óskaplegt vandamál. Hið nýja verkfræðinám
er svo mjög byggt á grundvallarvísindum, að ekki þarf
þar miklu við að bæta, til að það nægi þeim, sem leggja
vilja stund á eðlisfræði og slíkar greinar. Munurinn á
náminu kemur fyrst fram verulega á seinni hluta þess.
Að sjálfsögðu verður að auka kennaralið i þessum
fræðum við háskólann, en það má gera eins og gert
er við alla erlenda háskóla. Þar eru fleiri eða færri
rannsóknastofnanir, sem heyra undir hvern háskóla, svo
að hann geti gegnt sínu raunverulega hlutverki að vera
bæði kennslu- og rannsóknastofnun. Þeir menn, sem þar
vinna hafa yfirleitt tvíþætt starf, kennslu og rannsóknir.
1 okkar litla landi megum við ekki dreifa kröftunum.
Eðlilegt er, að þær rannsóknir, sem telja verður hrein-
vísindalegar, en ekki miða t. d. að einhverri þjónustu,
séu settar undir háskólann. Þegar er kominn vísir, sem
á eftir að vaxa, en það er Eðlisfræðistofnun háskólans.
Rannsóknastofnanir á sviði jarðeðlisfræði, efnafræði o.
s. frv. ættu að rísa upp hér við háskólann. Með þessum
stofnunum kæmi sérfrótt starfslið, sem gæti haft á
hendi kennslu samhliða rannsóknum. Þegar þessu marki
er náð, er óhætt að segja, að tæknimenntun hér á landi
sé komin í gott horf, en ekki fyrr. Þá er kominn traust-
ur grundvöllur, sem hægt er að byggja á.
Þegar talað er um tæknimenntun er venjulega átt við
háskólamenntun, en i raun og veru byrjar sú menntun
fyrr en i háskóla. Nú er sífellt meiri áherzla lögð er-
lendis á visindakennslu í framhaldsskólum. Þetta er auð-
vitað ekki hægt nema skólamir hafi hæfum kennurum
á að skipa. Hér á landi er mjög mikill skortur á stærð-
fræði- og eðlisfræðikennurum í framhaldsskólum. Til-
raun hefur verið gerð til að ráða bót á þessu með
kennslu í þessum greinum í B.A. deild háskólans, en
árangurinn hefur ekki orðið sem skyldi. Menntun fram-
haldsskólakennara er verkefni, sem hægt er að ráða við,
og er nauðsynlegt að taka þetta mál upp til nýrrar at-
hugunar.
Að lokum er enn eitt, sem rétt er að minnast á, en
það er nýting þeirra sérfræðinga, sem við höfum á að
skipa. Það er víst því miður staðreynd hér á landi, að
sá hluti timans, sem sérfræðingur beitir sérkunnáttu
sinni, er ekki mikill. Mestur hluti tímans fer I störf, sem
krefjast ekki sérmenntunar hans, og aðrir menn, ekki
eins menntaðir, gætu unnið. Þessi skortur á aðstoðarfólki
er mjög áberandi, og samanburður við aðrar þjóðir sýnir
enn, hve illa við stöndum. Hlutfallið milli fjölda sér-
fræðinga og aðstoðarmanna er hér tveir á móti einum,
en í Noregi einn á móti einum og í Svíþjóð og Bret-
landi einn á móti þrem, og í sumum löndum er hlut-
fallið enn minna. Nauðsynlegt er að ráða bót á þessum
skorti á tæknilegum aðstoðarmönnum, því að sérfræð-
ingar eru alltof dýr vinnukraftur, til að þeir séu ekki
vel notaðir.