Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 19

TÍMARIT VFÍ 1960
49
I vedlegg nr. 3 er vist slike tal fra norsk jordbruk,
fiske og industri. Som vi ser har det i jordbruket vore
ein stigning- i produsert mengd pr. ársverk pá omlag
60%, i fiske pá 100% (usikkert tal) og i industrien pá
50% i ein tiárs periode. Dersom ein her tok omsyn til
den vesentleg större kapitalinvestering pr. sysselsett i
dag enn for ti ár sidan, ville stigningen i effektivitet
naturlegvis bli noko mindre enn desse tala syner. Likevel
má ein ha lov á seia at (lei mange rasjonaliseringstiltak
verkeleg har fört til synlege resultat.
Der er ein vesentleg ting til vi kan lesa av denne
statistikken. Som vi ser, har antal ársverk i jordbruket
frá 1949 til 1958 gjenge ned med omlag 94.000, i fiske
har talet pá fiskarar gjenge ned med 34.000 (avdi dette
ogsá inkluderer folk som har fiske som attátnæring, vil
det tilsvarande talet pá ársverk vera noko mindre).
Rundt rekna kan vi vel seia at talet pá sysselsette i
jordbruk og fiske pá ni ár har gjenge ned med ca. 120.000.
I industrien har vi derimot hatt ein stigning i same
perioden pá ca. 30.000. Industrien har sáleis kunna overta
ein del av overskotet frá jordbruk og fiske, og dette er
noksá vesentleg. Vi ser her tydeleg kor viktig det er
for samfundet á byggja ut industrien som vel har störst
sjansar for ekspansjon.
Strukturendring innan det enkelte företaket.
Eg skal kort nemna resultatet av ei norsk undersöking
som var eit ledd i ei större europeisk undersöking. Ein
ville, basert pá oppgáver frá enkelte store företak, ha
klárlagt korleis företakas struktur hadde endra seg i den
siste ti-árs perioden. Det viste seg at produksjonen stort
sett var dobla med ein uvesentleg stigning i talet pá
arbeidarar i produksjonen. Likesá var talet pá funk-
sjonærar som var knytt til drifta praktisk talt uendra.
Den störste gruppa her var formenn, driftsingeniörar m.
v. Derimot var talet pá funksjonærar pá kontor og lager
stige med 50%. Den störste stigningen finn vi i funk-
sjonærar i dei ymse hjelpeavdelingane, der det i slutten
av ti-árs perioden var opptil tre gonger sá mange som
i byrjinga. Dette gjeld avdelingar som vedlikehald,
teiknekontor, laboratorium, forskning, rasjonalisering,
planlegging m.v.
Den utviklinga som her er nemnd, er typisk for
moderne industri. Meir utvikla metodar og produkt krev
större innsats av dei ymse stabsfunksjonar, slik at desse
stort sett har vakse i takt med produksjonsvolumet, mens
derimot talet pá dei som er knytt direkte til produksjon,
er gjenge ned i det halve sett i relasjon til produksjons-
volumet.
Eit döme pá slik utvikling, henta frá eit firma, er
vist i vedlegg nr. 4.
Aktuelle oppgaver for vidareföring av
rasjonaliseringsarbeidet pá Island.
Eg har fyrst og fremst vilja fortelja litt om korleis
rasjonaliseringsarbeidet vert drive i Noreg, og trekt fram
döme pá kva vi har opnádd. For ein normann som kjem
til Island, vil det falla naturleg á gjera seg opp ei
meining om kva som kan gjerast her i landet for á föra
rasjonaliseringsarbeidet vidare fram. Det er dá rimeleg
at eg byggjer pá dei röynsler vi har gjort i Noreg.
VEDLEGG Nr. 4
1947 48 49 50 51 52 53 54 55 56
Döme pá. utvikling- av produksjonsvolum sett i liöve til arbeid-
arar, og funksjonærar knj-tt direkte til produksjon og funksjon-
ærar knytt til dei ulike hjelpeavdelingane, s& som kontor,
laboratorium. vedlikehold, rasjonalisering o.s.v.
Skaping av interessa og forstáing
for rasjonalisering.
Som eg har nemnt tidlegare, er det eit vilkár for ei
vellukka rasjonalisering at ein har alle med. Det kan
ein berre oppná ved á gje alle orientering om rasjonali-
sering, og derigjenom fá dei til á vilja rasjonalisering.
Det beste forum for dette ville vera eit rasojnaliserings-
lag med deltaking frá enkeltpersoner, frá firma og
institusjonar og frá arbeidar- og arbeidsgjevar- og andre
organisasjonar. Tilsvarande lag har ein i dei fleste land,
og etter mi meining fyller dei ei svært viktig oppgáva.
Eg trur clerfor det ville lia mykje á seia for den vidare
utvikling pá Island at ein kunne fá realisert planane om
eit slikt lag.
Utiiygging av teknisk undervisning.
Det er heilt unaudsynleg á peika pá kor viktigt det
er med god utdaning. Islandingane veit dette, og har
gjort meir pá denne fronten enn dei fleste. Det er sáleis
imponerande at eit folk pá 170.000 kan ha sitt eige uni-
versitet, og dertil eit godt universitet. Ein utlending
vert ogsá imponert over kor mange sivilingeniörar Island
har, og dermed er ogsá eit av dei viktigaste vilkár for
utbygging av næringslivet oppfyllt.
Det er likevel pá eitt omráde det synest á vera ein
mangel, og det er folk med mellom-teknisk utdaning.
Vi kan skilja mellom högare teknisk utdaning, altsá
sivilingeniör, og elementærteknisk utdaning som dei to
ytterpunkta.
Mellom desse har vi ei gruppe som vi i Noreg kallar
teknikarar, og som nár dei har tilstrekkeleg god praksis,
fár bruka tittelen ingeniör. Etter realskoleeksamen og to
árs praksis fár dei ei utdaning som hittil har vore pá
to ár, men som ná vert utvida til tre ár. Teknikarane
har absolutt god bakgrunn, og fyller ei viktig oppgáva
i næringslivet. I Noreg har vi 6 skolar av denne typen,
og dei uteksaminerer 5—600 for áret. Sverike har 26
slike skolar.
Folk med denne bakgrunn synest det etter mi röynsle
á vera fá av pá Island. Det har slege meg at nettopp
denne form for utdaning mátte det vera mogeleg á ta
opp pá Island. Eg har dröfta dette med rektor ved Oslo
Tekniske Skole, og han gjer framlegg om ein fram-
gangsmáte som har vore nytta i Stavanger. Der starta
dei med ein teknisk fagskole pá to ár, der dei nyttar