Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 15

TlMARIT VFl 1960
45
2% á mann og' minnka vinnsluhluta, þ. e. auka þjónustu-
hluta þjóðfélaganna um 0,8%.
Varðandi samhengið, sem gefið er með jöfnu (11) má
benda á tölur, sem ODD AUKRUST hefur gefið urn f jár-
festingu í Noregi. Eru þær teknar upp í Töflu IV.
TAFLA IV.
Fjárfesting í Noregi.
Meðal stofn- Aðild að Aðild að
fjárstuðull vergri fjár- aukningu
aukninga festingu vergra
1946—1955 1949—1953 þjóðartekna
(1) sa Landbún., fiskv., 7,5 skógarhögg 8,5% 3,3%
(2) Námur, iðnaður 1,9 mannvirki 20,0 43,0
(3) Raforka 15,6 6,9 1,7
(4) Ibúðarhús 16,8 18,8 4,3
(5) Kaupskip og hvalur 2,9 23,2 30,3
(6) Samgöngur á landi 9,6 12,0 4,7
(7) Ymis þjónusta 3,3 10,6 12,1
Það skal tekið fram, að AUKRUST gefur ekki þriðja
dálk töflunnar, en höfundur þessarar greinar hefur
reiknað þessar tölur á grundvelli fyrstu tveggja dálka.
Niðurstöður AUKRUST sýna stofnfjárstuðla í helztu
atvinnugreinum Noregs, og eru niðurstöður hans í nokkru
samræmi við það, sem áður hefur verið getið. Athyglis-
vert er, að liður (2), þ. e. námur, iðnaður og mannvirki
bera uppi um 43% af aukningu vergra þjóðartekna, enda
þótt til þessa liðs sé aðeins varið um 20% af fjárfestingu.
Þetta sýnir greinilega þá athyglisverðu staðreynd, að
það er ráðstöfun tiltölulega lítils hluta þjóðarteknanna,
þ. e. 5% til 10%, sem hefur úrslitaþýðingu fyrir þróunina.
Aðstœður á íslandi.
Þegar hefur verið tekið fram, að gögn um efnahags-
þróun á íslandi eru harla ófullkomin. Raunverulega ligg-
ur fyrir aðeins eitt nýtt heildaryfirlit, sem TORFI ÁS-
GEIRSSON, hagfræðingui1, hefur birt í Árbók Landbún-
aðarins nr. 4, 1958. Ræðir hann þar þróun á tímabilinu
1948—1957. Gerð er tilraun til þess að meta þjóðarfram-
leiðslu einstakra ára tímabilsins á sama verðgrundvelli.
Útreikningar af þessu tagi eru ætíð i nokkurri óvissu, en
hér skal ekki um það rætt. Þetta eru einu gögnin, sem
fyrir liggja, og þau munu varla mjög fjari'i lagi.
Út frá gögnum TORFA ÁSGEIRSSONAR má reikna
meðalaukningu vergra þjóðartekna á mann á ári allt
timabilið 1948- 1957. Sömuleiðis má reikna stofnfjár-
stuðul aukningarinnar. Gögn af sama tagi liggja fyrir
um þróun á Norðurlöndum tímabilið 1947—1955. Má því
gera samanbui-ð og er hann sýndur í töflu V.
TAFLA V.
Þróun á Norðurlöndum.
Meðalaukning vergra Stofnfjárstuðull
þjóðartekna á mann vergrar meðal-
á ári aukningar
Danmörlc 2,1% 7,7
Finnland 3,9 3,1
Noregur 2,9 9,4
Svíþjóð 3,0 7,0
Isiand 0,3 10,5
Það skal tekið fram, að stofnfjárstuðullinn er reikn-
aður beint út frá vergri aukningu á ári, þ. e. ekki út
frá aukningu á mann á ári.
Við athugun á niðurstöðutölum í töflu V ber að taka
tillit til þess, að efnahagssaga þessara landa hefur verið
gerólík. Danmörk, Noregur og einkum Finnland urðu
fyrir miklu áfalli af völdum ófriðarins 1939—1945 en
Island hagnaðist verulega á sama tíma.
Þá hafa Islendingar haft til umráða hlutfallslega mjög
háar upphæðir af innistæðum, lánum, gjafafé og annarri
aðstoð erlendis frá. TORFI ÁSGEIRSSON telur, að á
tímabilinu 1944 til 1958 hafi Islendingar haft til ráð-
stöfunar alls um $ 155.000.000 umfram tekjur af eigin
samtíða vinnu, þ. e. um $ 12.000.000 á ári. Af þessu er
h. u. b. helmingur gjafafé og lán, en helmingur inni-
stæður i lok ófriðarins.
Þegar litið er á allar aðstæður er augljóst, að saman-
burðurinn í töflu V er Islandi mjög i óhag, og er eðli-
legt, að menn leiti orsaka þessa furðulega ástands.
Orsakanna er ekki langt að leita. 1 stuttu máli má
telja fram eftrifarandi meginatriði.
(1) Á Islandi er enginn atvinnuvegur, sem telst til I.
flokks samkvæmt skilgreiningu í töflu II. Afleiðing
þessa er, að stofnfjárkröfur íslenzkra atvinnuvega eru
hlutfallslega mjög miklar.
(2) Meginatvinnuvegur þjóðarinnar, sjávarútvegui'inn,
telst til II. flokks. Rekstri þessa atvinnuvegar hefur oft
verið áfátt, og fjárfesting í skipum og fiskiðjuverum
hefur oft verið ónóg og jafnvel óhagkvæm. Enda þótt
heildarfjárfesting á Islandi hafi lengi verið tiltölulega
stór hluti þjóðarteknanna, eða frá 25% til 30%, hefur
fjárfesting í sjávai'útvegi oft verið um og undir 10%
af heildarfjárfestingu eins og skýrt verður frá hér fyrir
neðan.
(3) Fjárfesting í III. flokks atvinnuvegum og óarðbær
fjárfesting hefur verið hlutfallslega mjög mikil hér á
landi. Á tímabilinu 1954—1957 verja Islendingar alls um
4.490 Mkr. til fjárfestingar, ef reiknað er með vei'ðlagi
1954. Af þessu fara alls 2.270 Mkr, eða um 50% til
íbúðarhúsa og landbúnaðar. Hins vegar fara aðeins 375
Mkr, eða 8,4% til fjárfestingar í sjávarútvegi og tilheyr-
andi vinnsluverum.
Hins vegar er rétt að geta þess, að fólksfjölgun hefur
lengi verið tiltölulega ör héi' á landi. Á tímabilinu 1948—
1957 er fjölgunin að meðaltali um 2,1% á ári, en það er
talsvert meira en í nágrannalöndunum. Þetta á nokk-
urn þátt í því, að hlutur Islands í töflu V er svo bág-
borinn. Þetta atriði má þó ekki telja afsökun.
Þegai' á allt er litið er enginn vafi á því, að stjórn efna-
hagsmála á Islandi hefui' verið mjög ábótavant, og er
nauðsynlegt að á þessu verði gerbreyting. íslendingar
verða að læra að meta hagfræðilegar staðreyndir.
Umræður um leiðir til úrbóta falla utan ramma þessa
greinarkorns.
Þó er rétt að geta þess, að margur maðurinn hefur
eygt mikla möguleika á sviði rafefnaiðnaðar. 1 þessu
sambandi nægir að benda á stöðu Norsk Hydro. Þetta
merka fyrirtæki, sem á sér að baki langa þróun er II.
flokks fyrirtæki. Virðist augljóst, að I stofnfjársnauðu
landi er rafefnaiðnaður ekki sérlega álitlegur.
1 bili virðist nær að stefna að meiri hagræðingu og
gernýtingu í sjávarútvegi og innlendum iðnaði. Hag-
kvæman iðnað má og auka. Yfirleitt virðist rétt að
benda á, að kunnátta og þekking verða æ meir undir-
staða allrar efnahagslegrar framvindu. Þannig hefur
þjóðum eins og Dönum og Hollendingum tekizt að lifa
góðu lífi enda þótt þeir lifi í algerlega hráefnasnauðum
löndum. Undirstaða efnahags þessara landa er fyrst og
fremst kunnátta og leikni á iðnaðarsviðinu.