Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 31

TlMAR.IT VFl 1960
61
inga og nýbygginga á þessu sviði. Miðað við mannfjölda,
reiknast mér til, að það mundi svara til 10 millj. króna
hér á ári í tíu ár. Við höfum hvað eftir annað sótt um
fjárveitingu til nýbygginga, en þvi hefur ávallt verið
neitað.
1 fáum orðum sagt, þá er að mínum dómi ástandið
svo alvarlegt hér i þessum málum, að þessi ráðstefna
ætti að taka miklu ákveðnara til orða, en gert er i þeim
ályktunum, sem hér hafa verið lagðar fram.
1 gær minntist Magnús Magnússon litillega á nokkrar
staðreyndir í sambandi við rannsókna- og tilraunastarf-
semina og hafði þær úr skýrslu, sem Rannsóknaráð rik-
isins hefur unnið að, og er að gefa út. Það er rétt,
sem Magnús sagði, að samkvæmt okkar athugun, verjum
við Islendingar um það bil 0,3% af þjóðarframleiðslu
okkar til rannsókna og tilrauna og þar á hefur orðið
engin aukning undanfarin 10 ár. Það er almennur mæli-
kvarði meðal þjóða, að mæla sitt framlag til þessara
mála í hundraðshluta af þjóðarframleiðslu. Eins og fram
hefur komið í öðrum erindum, t. d. hjá dr. Gunnari Böðv-
arssyni, er almennt talið nauðsynlegt að verja til þess-
ara mála að minnsta kosti 1—2% af þjóðartekjunum.
Hjá okkur er þróunarlína þessara mála lárétt, en ört
stígandi hjá öðrum þjóðum. Þetta ástand er að mínum
dómi alvarlegt.
Ég er ekki fær um að dæma um framboð og fjölda
verkfræðinga og tæknimenntaðra manna og ástand
þeirra mála. Okkur var sagt hér í gær, að 12 eða 13
nýir verkfræðingar bætist við hér á landi á ári hverju.
Er þetta raunverulega nettó-tala? Mér hefur skilist, að
um 15 verkfræðingar séu þegar fluttir af landi brott í
ár. Hver er nettó-aukningin í ár? Þetta eru upplýsing-
ar, sem þyrftu að koma hér fram og ráðstefnan ætti að
íhuga áður en ályktun er skrifuð.
Það mætti flytja langt mál um þessa þróun almennt,
en til þess er ég ekki reiðubúinn, enda margt verið
sagt hér áður. En í fáum orðum sagt, ég vil ítreka,
ástandið er mjög alvarlegt.
Ég tók með mér af skrifstofunni í morgun, þegar ég
hafði lesið umræddar ályktanir, stutta fréttatilkynningu
frá Efnahagssamvinnustofnun Evrópu, en sú stofnun hef-
ur látið sig mjög miklu máli skipta tækniþróun með-
limaríkjanna. Meðal annars fékk hún fyrir tveimur eða
þremur árum þekktan kanadiskan stjórnmálamann og
hagfræðing, Mr. Wilgress, til þess að ferðast til allra
þeirra meðlimaríkja, sem þess óskuðu, og gera yfirlit
um athugun um tækniþróun þessara landa, ekki ein-
göngu i rannsókna- og tilraunastarfsemi, heldur einnig
menntun og framleiðni, enda helzt þetta allt í hendur,
að mínum dómi. Allar þjóðir óskuðu eftir komu Mr.
Wilgress nema við Islendingar. Hann skrifaði skýrslu
um allar þjóðir nema okkur Islendinga, en engu að siður
er þessi skýrsla afar lærdómsrík. Eftir að hafa athugað
tækniþróun þessara þjóða vandlega, skrifar hann sin að-
almeðmæli í örfáum orðum, sem ég ætla að leyfa mér
að lesa. Hann segir: ,,The first thing should be for each
country to draw up a national science policy. Inevitably
this must mean the allocation of greater resources to
science, so that there will be a gradual increase in the
percentage of the gross national product devoted to
scientfic research".
Þetta finnst mér i raun og veru kjarni málsins á öll-
um þeim sviðum, sem hér hafa verið rædd. Á Islandi
er ekki til ein einasta „science policy", það er ekki til og
fær engan hljómgrunn enn. Þetta findist mér, að ráð-
stefnan ætti að íhuga og hún ætti að leggja fram í á-
kveðnum orðum álit sitt á því ástandi, sem hér ríkir i
dag og hún ætti að skora á yfirvöldin að hefja þegar
almenna og allsherjar endurskoðun þessara mála í sam-
vinnu við t. d. verkfræðinga o. f 1., og hún ætti að lýsa
því yfir í áliti sínu, að hér þurfi að verða stöðug aukn-
ing á þeim hluta þjóðarteknanna, sem varið er til
tækniþróunar almennt. Svo þakka ég fyrir.
Steingrímur Jónsson:
Ég þakka Steingrími fyrir það, sem hann lagði til
málanna, og ég held að maður verði að gera sér það
ljóst, að svona ráðstefna, sem stendur stuttan tíma, hálf-
an annan dag, getur ekki krufið mál til mergjar. En
það, sem við höfum gert, við höfum lagt fram erindi,
sem mér finnst hafa verið ágæt, hvert öðru betra, og
í því eru lagðar fram tölur, sem sýna þessa þróun og
vöntun á því, sem okkur þykir áfátt. Þessar tölur geta
verið ónákvæmar, en þetta er í fyrsta skipti, sem þær
koma fram til sýnis og hljóta því þeir, sem aðallega
hafa talað, að halda málinu áfram. Er nauðsynlegt að
unnið verði að því, að kryfja þessi mál til mergjar.
Þegar við völdum verkefnin og ákváðum, að meðlim-
irnir skyldu skila sínum ritgerðum og miða allt verð-
lag við 1958, þá fáum við væntanlega í þær ritgerðir
mynd af ástandinu 1958, en hitt var okkur ljóst, að
æskilegt var að fá sams konar mynd af ástandinu 1948.
Þær tölur voru ekki til. En ég vona það, að þessar töl-
ur geti gert sitt gagn. Þær verða væntanlega til réttar
á næstu árum og síðar, þá getum við séð mismun. Ég
er alveg sammála síðasta ræðumanni um það, að það
er mikið rannsóknarefni og þarf miklu meiri rannsóknir.
Nú held ég, að stjórnarvöldin liti svo á, að þau leggi
mikið af mörkum til rannsókna hér. Mér skilst í sam-
tali við þau, að þau viðurkenna, að okkar vísindamenn,
sem fást við rannsóknir, hafi ónóga aðstoð, en að öðru
leyti leggi ríkið fram töluverðan skerf, þó sé búið að
sýna það, að það sé aldeilis ónóg. En það er eitt í þessu,
sem munar, að fyrirtækin, atvinnuvegirnir sjálfir, þeir
þurfa iíka að efla sínar rannsóknir, og í þvi sambandi
langaði mig til að skjóta inn í, af því ég er I aðstöðunni
að vera hérna fundarstjóri, dálitlu erindi um rannsókn
á rafmagnsverðinu.
Það er eitt atriði, sem ég vil vekja athygli á, við
vitum ekki hvaða verðlag á að vera á rafmagni. Það
hefur þróast hérna þannig, þessi markaður, sem aðal-
lega er nú á Suðurvesturlandi. Erlendis er það iðnað-
urinn, sem hefur gengið á undan og skapað orkuvinnsl-
una. En það er öfugt hjá okkur. Atvinnuvegirnir hafa
komið á eftir. Þegar við byrjuðum í Reykjavík 1921,
voru 90 hestöfl í vélum í Reykjavík og 250 hestöfl tveim-
ur árum seinna. Og upp úr því að rafmagnið kom, kom
þróunin í þessum atvinnuvegum. Þessu er öfugt farið
með erlendum þjóðum, það er iðnaðurinn og verzlunin,
sem hafa byggt upp rafmagnsnotkunina og það er víða
þannig, að það er ekki enn farið að koma rafmagni í
heimili manna meðal iðnaðarþjóðanna. Til þess að tefja
ekki um of, þá vildi ég lesa dálitla klausu um verð-
lagsrannsóknir á raforku. Ég get ekki talað um vél-
væðingu eða vinnuhagræðingu í atvinnuvegum, eða
mannvirkjagerð hér á landi almennt. Mitt verksvið hef-
ur verið þröngt, vel afmarkað við öflun, vinnslu og dreif-
ingu raforku, og þetta svið er að verða æ meir und-
irstaða athafnaiífsins, eigi aðeins í atvinnuvegum og