Freyr - 15.12.2004, Blaðsíða 25

ræna kynbótamatinu sem nú er
aðgengilegt á netinu gegnum
WorldFeng. Verkefnið hefur falið
í sér umfangsmiklar tölfræði-
greiningar á ættarskrám og gögn-
um um kynbótadóma frá íslandi
og hinum Norðurlöndunum. Nið-
urstöður sýna að ættartengingar
eru mjög góðar milli landanna og
skyldleiki hrossa er nánast sá sami
milli sem innan landa. Orsökin er
náttúrulega hið öra flæði erfðaefn-
is frá Islandi. Mismunur á dóm-
um milli Islands og hinna Norður-
landanna er óverulegur enda hafa
íslenskir dómarar oftast verið með
í dómnefndum. Hins vegar kom í
Ijós að breytileiki og arfgengi
dæmdra eiginleika breyttist veru-
lega kringum 1990 svo að eðlileg-
ast er að skilgreina sömu eigin-
leika sem tvo mismunandi eigin-
leika eftir því hvort dómur átti sér
stað fyrir eða eftir 1990. Bæði
arfgengi og dreifni flestra eigin-
leikanna jókst að mun eftir 1990.
Vegna þessa fá eldri dómar nú
minna vægi í kynbótamatinu en
áður var. Töflur með öllum erfða-
stuðlum (arfgengi, dreifni, svip-
farsfylgni og erfðafylgni) verða
birtar á WorldFeng (www.world-
fengur.com). Þessi fjölgun eigin-
leikanna, sem nú eru innifaldir í
kynbótamatinu, felur einnig í sér
mun flóknara reiknilíkan sem
nauðsynlegt var að finna hugvit-
sama lausn á.
Reiknilíkanið má nokkuð ein-
faldað fyrir sérhvern eiginleika
skrifa sem:
dómseinkunn = föst hrif dóms-
lands og sýningarárs + föst hrif
kynferðis og aldursflokks + slembi-
dreifð kynbótagildi gripanna +
slembidreifð umhverftsáhrif (sem
ekki er hœgt að leiðrétta fyrir).
Allar dómseinkunnir eru frá
þeim dómi er hrossið náði hæstri
aðaleinkunn samkvæmt núverandi
vægisstuðlum við kynbótadóma.
Fyrir árin 1961 - 1989 eru notaðar
dómseinkunnir 14 tengdra eigin-
leika en fyrir árin 1990 - 2004 eru
dómseinkunnirnar 13 (vilja og
geðslagi slegið saman í eina ein-
kunn). Fylgnismðlar milli sömu
eiginleika beggja tímabilana eru
notaðir í útreikningunum og því er
um að ræða samtals 27 innbyrðis
tengda eiginleika. Þar að auki er
kynbótamat reiknað fyrir 4 staka
eiginleika (hæð á herðar, prúð-
leika, fet og hægt tölt). Þær ein-
kunnir nýja kynbótamatsins, sem
em birtar í WorldFeng, em mat á
eðlisfari (kynbótagildi) hrossanna
fyrir eiginleikunum eins og þeir
em skilgreindir eftir 1990. Þetta
gildir einnig fýrir hross með eldri
dóma. Gegnum erfðafylgnina
næst jafnframt mat á eðlisfari þeir-
ra í nýju eiginleikunum.
Alls vom 162.576 hross í gögn-
unum árið 2004. Þar af vom
23.827 hross með dóma sem
skiptust þannig milli landa: Island
19.721, Svíþjóð 1.982, Danmörk
1.558, Noregur 446 og Finnland
120 hross.
Aður voru einkunnir kynbóta-
matsins kvarðaðar þannig að með-
altal allra hrossa, sem dæmd hafa
verið frá upphafi, var sett 100 og
10 stig í dreifni einkunna sam-
svaraði 1 staðalfráviki í dreifni
þeirra. Vegna erfðaframfara
drógu eldri hrossin niður meðal-
talið svo að raunvemlegt stofnm-
eðaltal núlifandi hrossa var komið
langt yfir 100. Með öðmm orðum
áttum við við skæða verðbólgu að
stríða og gengisfelling var eina
raunhæfa lausnin. I nýja kynbóta-
matinu er ákveðið að meðaltal
hrossa í útreikningunum með dóm
frá Islandi síðustu 15 árin verði
skorðað sem 100 og jafnframt að
10 stig í dreifni einkunna sam-
svari 1 staðalfráviki eðlisfars
hvers eiginleika. I ár var viðmið-
unarhópurinn dæmdur 1990 -
2004. Þetta flyst fram um eitt ár í
senn þannig að næsta ár verður
Meðalneysla Finna á
GRÆNMETI 113 KG ÁR-
IÐ 2003
Finnar hafa tekið saman
neyslu þjóðarinnar á grænmeti
árið 2003. Þar kemur fram að
neysla á kartöflum og græn-
meti árið 2003 nemur 113 kg á
mann, þar af voru kartöflur 61
kg, rótarávextir 11,4 kg, ýmsar
tegundir lauka 5,5 kg, ýmsar
káltegundir 7,2 kg og gróður-
húsaafurðir 25,7 kg á mann.
Neysla annarra tegunda nam
1,9 kg, en þar á meðal eru ert-
ur og matarsveppir.
Neysla grænmetis hefur tvö-
faldast á 40 árum en aukningin
er hæg síðustu árin. Kartöflu-
neysla hefur dregist saman á
þessu tímabili, en neysla ann-
arra tegunda aukist. Þannig
var meðal neysla á kartöflum í
Finnlandi yfir 100 kg á 7. ára-
tugnum en hefur nú um nokk-
urt árabil verið á jöfnu róli, rúm
60 kg á mann.
(Landsbygdens Folk nr. 2/2005).
viðmiðunarhópurinn hross dæmd
1991 - 2005 o. s. frv. Dreifni
kynbótamatsins hefur aðeins
dregist saman í nýja matinu, en
þar munar ekki ýkja miklu.
Þessi breyting veldur því að að-
aleinkunn kynbótamatsins fyrir
hvert hross lækkar um tæp 5 stig
(4 'A). Eðlilegt er að mörk til af-
kvæmaverðlauna verði lækkuð
sem þessu nemur.
Enn er ekki lokið við gerð nýs
forrits til að reikna út afkvæmafrá-
vik aðaleinkunnar fyrir hross með
afkvæmi í gögnum. Hió nýja
reiknilíkan krefst nýs forrits til
þess verks, en þetta verður gert svo
fljótt sem tími gefst til fýrir aðal-
einkunnir sköpulags, hæfileika og
heildareinkunnar og niðurstöðum-
ar lagðar inn á WorldFeng.
Freyr 11-12/2004 - 251