Andvari - 01.01.2010, Blaðsíða 117

ANDVARI
DRAUMSILKI DEGINUM FEGRA
115
kenni nútíma í Ijóðum Þorgeirs Sveinbjarnarsonar", Skírnir 1973, bls. 56), en bætir við:
„Ég hika samt við að kalla þetta einkenni á nútímaljóðlist." - En ef þetta eru „hin algengu
minni“ nútímaljóða hljóta þau þá ekki að teljast „einkenni" þeirra? Með slíkri skilgreiningu
verður módernismahugtakið ónothæft með öllu sem skáldskaparfræðilegt hugtak.
16 Svipaða sögu er reyndar að segja um franska orðið ,modernisme‘. í stórum bókaflokki með
úrvali úr franskri ljóðlistarsögu (La bibliothéque de poésie France Loisirs) heitir eitt bindið
La poésie moderniste (Paris 1992) og hefur að geyma ljóð frá fyrstu áratugum aldarinnar.
Meðal skálda eru Max Jacob, Apollinaire, Blaise Cendrars, Pierre Reverdy og í formála
segir: « Ainsi le « Modernisme » est-il marqué par un enthousiasme débordant, un appétit
de vie et de création [...] II s’accompagne d’une confiance inou'ie dans le Progrés et d’une
foi réelle dans les promesses de la Modernité », einkennist sumsé af lífsgleði, sköpunar-
gleði og dæmalausri trú á framfarir og fyrirheit nútímans.
17 « L’œuvre pure implique la disparition élocutoire du poéte, qui céde l’initiative aux mots
... », « Crise de vers », Œuvres complétes, bls. 366.
18 Odysseifskviða, tíunda kviða, þýðing Sveinbjarnar Egilssonar. - Atriði sem litlu máli skipt-
ir: Þeir Matthías Viðar og Jón Viðar segja báðir formálalaust að óminnisgyðjan í ljóðinu
sé Kalypsó. Fátt bendir til þess að svo sé, a.m.k. er hvergi minnst á það í kviðunni að hún
ylli óminni. Það gerði gyðjan Kirka hinsvegar, blandaði mönnum Odysseifs ólyfjan, sló þá
töfrum og breytti í svín. Ekki er reyndar talað um að hún syngi fyrir Odysseif einan; það
gerðu hinsvegar sírenurnar, sem Jóhann hugðist hafa í danskri þýðingu ljóðsins. - Þessi
skilningur á óminnisgyðjunni á greinilega uppruna sinn í þeirri ályktun Helge Toldberg
(Jóhann Sigurjónsson, bls. 80 og 161) að ljóðið eigi rót að rekja til málverksins Odysseus
und Kalypso eftir Arnold Böcklin sem minnst er á í leikritinu Rung læknir (Rit I, bls. 34).
Fyrir þeirri ályktun eru ónóg rök að mínum dómi.
19 Athugasemd á lausu blaði. Handritadeild Landsbókasafns.
20 Ritverk I, bls. 245. - OHÍ hefur aðeins eitt dæmi, mun yngra, til sýnis um orðið: „Helgi
hljóp vindléttum fetum niður á pósthúsið, að fá bréf og fréttir að heiman.“ Arbók Þing-
eyinga 1980.
21 Til eru fimm gerðir kvæðisins: uppkast, blýantshandrit, blekhreinrit (skert), Guðmundar-
handritið sem kalla má svo, og uppkast höfundar að þýðingu á dönsku. Bæði Atli Rafn
Kristinsson og Jón Viðar Jónsson gera grein fyrir uppskriftunum og Örn Ólafsson birt-
ir mynd af handritinu sem Jóhann lét fylgja bréfi til Guðmundar Benediktssonar 1908
(Kóralforspil hafsins, bls. 18).
22 í bók sinni Kaktusblómið og nóttin, bls. 11,139 og 372-73.
23 Ég geng hér út frá því að lokagerðin að dómi Jóns Viðars sé sú sem hann birtir inni í meg-
inmáli bókar sinni, bls. 138. Það er þó ekki alveg nógu ljóst, sbr. tilvísun nr. 35.
24 Lesa má nánar um það hjá Jóni Viðari Jónssyni (bls. 139-40 og víðar).
25 Hannes Pétursson: „Hvar eru þín stræti?“, Skírnir 1973, og Peter Carleton: „Tradition and
Innovation in Twentieth Century Icelandic Poetry", bls. 119.
26 Borgirnar Jerúsalem eða Babýlon væru í samræmi við biblíumál kvæðisins en reyndar er
vísun ,borgarinnar‘ í kvæðinu með öllu óljós. Helge Toldberg leiðir líkur að því að áhrifa
gæti hér frá dönskum samtímaskáldskap (Jóhann Sigurjónsson, bls. 82-83).
27 Þessa merkingu orðsins háls (ás, hæðardrag) er ekki að finna í Biblíunni (1981) og elsta
dæmið í OHÍ er úr Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalín (XI, 352): „Kirkjuvegur
[...] torsóktur og villufær á vetur yfir hálsa tvo og einn fjallgarð“.
28 Hannes Pétursson: „Hvar eru þín stræti?“, bls. 51. - Sbr. ummæli hans um Tímann og vatnið
og upphaflegt mottó bálksins („A poem should not mean / But be“) í greininni „Aftur fyrir
málið“, bls. 7-10.
29 Sjá t.d. Gero von Wilpert: Sachwörterbuch der Literatur (2001), bls. 590. - Stílbragðið