Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1946, Blaðsíða 44

22
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
En ekki verður áhrifa þeirra vart í
hinum frumsömdu sönglögum hans.
Þjóðlögin og útsetning þeirra var að-
eins tímabil í tónræktarsögu hans, og
kom ekki fyr en löngu eftir að þessi
ummæli voru höfð. En hann átti það
sammerkt við önnur merk tónskáld,
eigi síður en betri ljóðskáldin, að
hann hafði myndað sér nokkurn veg-
inn sérstakan stíl, einkum á seinni
árum, svo að vel mátti ráða í um höf-
undinn, þótt maður hefði aldrei heyrt
lagið áður. En er sá stíll íslenskur?
Þá spurningu læt eftir sérfræðing-
um íslenskrar tónlistar að svara.
Annars háðum við marga snerru
um þjóðlögin, sem hann hélt fram, að
mörg hver væru af útlendum upp-
runa; og í síðasta bréfi sínu getur
hann allnákvæmlega um blaðadeilur,
sem hann hafi lent í við Jón Leifs,
Emil Thoroddsen og séra Bjarna
Þorsteinsson útaf tvísöngnum ís-
lenska, sem hann fullyrti að þekst
hefði víðar um heim og fyr en á ís-
landi.
Síðan hefir mér stundum dottið til
hugar í einfeldni minni, að rímna-
lögin eigi fyrirmynd í Gregoríanska
kirkju-baulinu, þau fyrstu að minsta
kosti, og svo fengið meiri tilbreytni,
eftir því sem rímnaháttunum fjölg-
aði. Tvö af hinum fallegustu alþýðu-
lögum íslenskum eru við kvæðin
“Björt mey og hrein” og “Eg veit
eina baugalínu” eftir séra Stefán
Ólafsson, og gætu verið eftir hann
sjálfan, því hann var einnig talinn
tónskáld og góður söngmaður, eða þá
að hann hafi lært lögin í útlöndum.
Magnús Grímsson var söngvinn og
“verulegt skáld á blíð og lýrisk
kvæði”, segir Gröndal. Hann orti
“Bára blá”, óefað til söngs. Það lag
gæti auðveldlega verið brot úr stærra
tónverki eftir Weber. “Ólafur og
Álfamær” hefir öllum lögum fremur
verið talið íslenskt þjóðlag eða Viki-
vaki. Ef það var þekt og sungið a
íslandi fyrir 1823—1825 má telja þa^
ekta; annars mundi eg freistast til a®
halda, að það eigi uppruna sinn í inn-
ganginum að “Rosamunde” eftir
Schubert. Aldur margra þessara laga
þyrfti að rannsaka. En þetta eru nu
útúrdúrar.
Enda þótt Sveinbjörn hefði öðlast
nokkurn veginn sérstakan stíl í tón-
list, vílaði hann eigi fyrir sér, fremur
en flest önnur tónskáld, að byggja
sum verk sín á eldri lögum. Þannig
má segja, að hornsteininn að “Sverr-
ir konungur”, sem er eitt hið allra til'
þrifamesta sönglag hans, sé að finna
í lagi Lúters, “Óvinnanleg borg •
Sama er að segja um konungs-kan-
tötuna, þar sem alþekt danskt lag er
ofið inn í einn þáttinn. Þá er og
Vernalis Temporis” ort mjög ‘
dönskum stíl, og “Ó, guð vors lands
greinilega í anda Beethovens.
Eins og áður er sagt, gaf hann sig
á seinni tíð meira en áður að þvú a^
skrifa fyrir ýms hljóðfæri önnur erJ
mannsröddina, og lagði hann Þa
ýmist sín eigin verk eða annara til
grundvallar. En í öllu því, er e°
kyntist af því tæi, var píanó-þátttak
an ávalt yfirgnæfandi parturinn-
Hann náði, að eg held, aldrei fuHutl1
tökum á töfrasprota fiðlunnar
skilningi á víðfeðmi hennar, og
tóku þær raddir, er hann skrifa^*
fyrir strokhljóðfæri, sjaldan mi^1
út fyrir svið mannsraddarinnar.
þrátt fyrir það voru þær ávalt sset
róma og aðlaðandi.