Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1953, Side 32

14
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
spakmála kvæði, og má segja, að
þær þýðingar hafi yfirleitt allar
nokkuð til síns ágætis, þó að eigi
verði hér neinn frekari samanburð-
ur gerður á þeim. Stephan er þar
sjálfum sér líkur, metur meira hugs-
un og blæ en bókstafinn, en hressi-
leg er þýðing hans, málfarið kjarn-
mikið og oft prýðilega hitt í mark.
En svo er kvæði þetta samfellt að
efni, að menn njóta þýðingarinnar
aðeins til fullnustu með því að lesa
hana í heild sinni, og verður því eigi
neitt brotasilfur úr henni birt hér.
Á það má þó benda, að þegar Kipling
segir í kvæðislok, að hver sá, sem að
öllu stenst þá prófraun, er hann hefir
áður lýst í kvæðinu, geti maður
kallast, þá gengur Stephan eigi
lengra en að segja: „Og heill sé með
þér! Þú ert efni í mann!“
Ekki mun það heldur nein tilvilj-
un, að Stephan þýðir þennan próf-
stein Kiplings á manndóminn og
manndómslundina einmitt á þeim
tíma, er mest reyndi á manndóm
sjálfs hans og trúnað við sannfær-
ingu sína; hitt er á allra vitorði,
hvernig hann stóðst þá römmu raun.
Allmörgum árum seinna (1924)
þýddi Stephan minningarkvæði
Kiplings um Theodore Roosevelt
Bandaríkjaforseta, “Great-Heart”,
og velur kvæðinu heitið „Hjarta-
prúður“ í þýðingu sinni (VI., 80—82).
Sneri hann kvæðinu á íslenzku að
beiðni Aðalsteins Kristjánssonar og
ræðir ítarlega um það í bréfi til dr.
Rögnvalds Péturssonar 30. marz
1926 (Bréf og ritg., III., 297—98).
Segir Stephan meðal annars í um-
ræddu bréfi: „En kvæðið átti þann
þýðingar-rétt á sér, að það var, í
mínum augum, undarlega fallegt og
vel kveðið, þessi „keltneski“ kvein-
stafa-blær yfir því (eins og haustgola
í laufföllnum skógi), hve heimurinn
yrði snauðari “When Great-Heart is
gone” . . . . Ég hafði því hálfgerða
skemmtun af að rubba þetta á ís-
lenzku. Sendi svo A. það með at-
hugasemd í bréfi, að Roosevelt væri,
að mínu áliti, frægari sökum síns
bægsla-barnings í orði en á borði.“
En þó Stephan sýnist vilja gera
fremur lítið úr þýðingunni, þá er
hún mjög vel af hendi leyst, bæði um
nákvæmni í hugsun, orðaval og
bragarhátt, og honum hefir einnig
tekizt að ná tregablænum í frum-
kvæðinu, sem hann minnist svo
fagurlega á í bréfi sínu.
Svo að horfið sé aftur að þýðing-
um Stephans í tímaröð, má geta
þess, að árið 1920 þýðir hann, undir
fornyrðislagi, vísu, er hann nefnir
„Örvandils-tá“ (IV., 260—61) með
þessum formála: „Forn-ensk vísa
eftir Cynewulf: „Eala Earendel",
sama sem: „Morgunstjarnan. Laus-
lega þýdd.“ En Cynewulf var engil"
saxneskt merkisskáld, er uppi var a
áttundu öld. Hins vegar er heiti
þýðingarinnar sótt í frásögn Snorra-
Eddu um það, er Þór bar Örvandib
mann Gróu völvu, í meis á baki ser
norðan úr Jötunheimum, en ein ta
hans hafði staðið upp úr meisnum,
„ok var sú frerin, svo at Þórr braut
af, ok kastaði upp á himin, ok gerði
af stjörnu þá, er heitir Örvandils-
tá.“ Er hér enn eitt dæmi þess, hve
Stephani voru nærtæk dæmi eða
heiti úr fornbókmenntum vorum.
Að því er vikið, að hann hefði
snemma á árum (1905) þýtt alkunna
stöku eftir Robert Burns, „Einn hefir
lyst, en á ei kjöt“ (I., 43). Fimmtán
árum síðar sneri hann á íslenzku
hinu víðkunna og mikið sungna