Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1996, Síða 163

Snjóftóö - Helstu varnarkostir 161
háa stíflu í útreikningum sbr. hér að ofan en síðan bætist við þá hæð áætluð þykkt snjóflóðsins
og snjóþekjunnar ofan þvergarðsins. Rúmmál þvergarðsins er hins vegar háð hæðinni í öðru
veldi og því háð hraðanum í fjórða veldi.
Æskilegt er að þvergarðar séu byggðir eins brattir að ofanverðu eins og kostur er og gildir
þá að velja jarðefni sem standa mjög bratt. Einnig kemur til greina að steypa eða hlaða hluta
garðanna að ofanverðu. Mikilvægt er að mikill efnismassi sé í görðunum þannig að ekki verði
um hreyfingu á þeim að ræða við árekstur snjóflóðs eða að stöðugleika þeirra verði ógnað að
öðru leyti.
í þvergarðanna er oftast notast við það jarðvegsefni sem er til á staðnum. Reynt er að taka
efni ofan garðanna og er gryfjan sem myndast við efnistökuna notuð til að auka rými það sem
ætlast er til að snjóflóðið geti stöðvast í. Þar sem þurr snjóflóð eru oftast sambland af mis-
munandi þéttum snjómassa sem flæðir eftir yfirborðinu og púðurskýi (í flestum tilfellum) geta
stíflur sjaldan stöðvað annað en snjómassann. Oft skríður því púðurskýið yfir stífluna og
lengra niður úthlaupssvæðið. Erfitt er að meta það hversu langt það fer en það getur farið yfir
með miklu afli og getur bæði skaðað menn og mannvirki. Ef stífla hefur stöðvað stórt snjóflóð
er ljóst að snjógryfjan ofan hennar hefur nrinnkað verulega og því getur sú spurning vaknað
hvort fjarlægja eigi snjóinn þaðan eða hvort taka eigi áhættuna af því að ekki korni annað jafn
stórt snjóflóð í bráð. Þessari spurningu verða viðkomandi ábyrgðarmenn að velta fyrir sér og
þá með hliðsjón af veðurhorfum og öðrum þáttum.
3.7.3 Flóötefjandi varnarvirki
Eins og nafnið bendir til er hlutverk flóðtefjandi varnarvirkja (retarding structures) að deyfa
eða hægja á snjóflóðum sem falla. Hugsunin á bak við þessi varnarvirki er sú að snjóflóðið
tapi sem mestri orku við að lenda á þeirn og deyfing þess verði það mikil þegar það kemur
fram hjá varnarvirkinu að þá renni það aðeins skamma vegalengd og sé ekki líklegt til þess að
valda rniklu tjóni. Þessi varnarvirki geta verið keilur eða keiluhólar úr jarðvegsfyllingum eða
steinsteypt virki með lóðrétta hlið sem snýr upp fjallið og jarðvegsfyllingu að neðanverðu.
Hagstæðast er að byggja þau á landi sem hefur hallann milli 12° og 20°. Það hefur sýnt sig að
slík varnarvirki henta ágætlega í opnum farvegum til að hægja á votum snjóflóðum en þau
hafa litla sem enga möguleika á að stöðva stór þurr púðursnjóflóð því þau flæða einfaldlega
yfir þau. Hinsvegar geta þau kannski stöðvað eða minnkað áhrif lítilla púðursnjóflóða og blautra
snjóflóða sem fara hægt. í dag eru þau víða notuð með stíflumannvirkjum en lítið er orðið um
það að þau standi ein sér.
3.7.4 Bein vörn
Þessi varnarvirki, sem á ensku kallast direct protecting structures, eru aðallega notuð þegar
verja þarf einstakt mannvirki, oftast hús eða möstur orkuveita, fyrir áraun snjóflóða. í Evrópu
og Bandaríkjunum hafa þessi varnarvirki reynst ágætlega því í mörgum tilfellum hefur verið
hægt að sameina varnarvirkið og það mannvirki sem verja á í einni byggingu. Það þarf þó að
gæta að því að ekki er ráðlegt að byggja mörg svona varnarvirki í nálægð hvers annars því þau
geta leitt til lengingar á skriðlengd snjóflóðanna. Þessi varnarvirki eru hentugust á landi sem
hefur hallann frá l0°-20°.
3.7.5 Önnur varnarvirki
Hér verður getið helstu mannvirkja sem notuð eru til þess að verja annars konar mannvirki en
þau sem eru í þéttbýli. Hér ber helst að nefna vegsvalir sem notaðar eru til að verja vegi fyrir
snjóflóðum og grjóthruni. Þær eru yfirleitt úr steinsteypu og er sú hlið sem að fjallinu snýr