Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1996, Qupperneq 197

Mat á umhverfisáhrifum vegaframkvæmda 195
2 Hvers vegna eru síu-skilyrði nauðsynleg ?
„Fjökli framkvæmda sem hugsanlega þarf að meta umhverfisáhrif fyrir getur verið mjög
mikill. Engu að síður hefur fjöldi framkvæmda lítil umhverfisáhrif. Með síu-skilyrðum er
reynt að velja úr þær framkvæmdir sem gætu haft í för með sér veruleg neikvæð umhverfis-
áhrif eða þær framkvæmdir þar sem umhverfisáhrifin eru ekki þekkt. Þær framkvæmdir sem
hafa lítil umhverfisáhrif eru síaðar frá og fá einungis hefðbundna meðhöndlun hjá skipu-
lagsyfirvöldum / stjórnkerfinu án frekari tafa eða kostnaðar" (Glasson o.fl., 1994). Síu-skilyrði
taka gjarnan mið af stærð framkvæmdarinnar, tegund hennar og því hversu viðkvæmt um-
hverfið er. Dæmigerð síu-skilyrði vegna vegaframkvæmda gætu verið byggð á lengd vegarins,
efnismagni, kostnaði og tegund umhverfis.
Spurningunni er þó enn ósvarað. Hvers vegna eru síu-skilyrði nauðsynleg? Ef
framkvæmdin hefur óveruleg umhverfisáhrif er þá ekki svo lítil vinna að meta umhverfisáhrif
hennar að réttast væri að meta umhverfisáhrif allra framkvæmda? Astæðan fyrir því að ekki
er hægt að meta umhverfisáhrif allra framkvæmda er sú að lögin skilgreina sama ferlið fyrir
litlar og stórar framkvæmdir. Hér á landi tekur það a.m.k. 10 vikur að fá samþykki fyrir
framkvæmd eftir að matsskýrslan er send til Skipulags ríkisins. Urskurð skipulagsstjóra má
kæra til umhverfisráðherra innan fjögurra vikna frá því að hann er birtur. Umhverfisráðherra
skal kveða upp rökstuddan úrskurð innan átta vikna frá því að beiðni barst honum. Þannig
getur það tekið allt að 22 vikur að fá úr því skorið hvort gefið verði leyfi fyrir tiltekinni
framkvæmd.
Þá er það ekki síður mikilvægt að síu-skilyrðin gefa framkvæmdaraðila og skipulagsyfir-
völdum grunn lil að vinna út frá. Ef t.d. meta þarf umhverfisáhrif allra vega sem eru lengri en
10 km þá mætti gera ráð fyrir að ekki þyrfti að meta umhverfisáhrif vegar sem er 1 km nema
ef umhverfi hans er mjög viðkvæmt eða ef það ríkir verulegur ágreiningur um framkvæmd-
ina. Framkvæmdaraðili getur síðan að sjálfsögðu kosið að meta umhverfisáhrif vega sem eru
styttri en sú lengd sem skilgreind er með síu-skilyrðinu.
Mikilvægasta ástæðan fyrir síu-skilyrðunum er hins vegar sú að ef þau eru skynsamlega
uppbyggð er tryggt að tekið er á helstu umhverfisáhrifum framkvæmda í viðkomandi landi í
umhverfismatsferlinu. Ef t.d. er um að ræða veruleg umhverfisáhrif framkvæmda á sviði land-
búnaðar og landgræðslu eiga síu-skilyrði í lögum og reglugerðum sem tengjast mati á um-
hverfisáhrifum að tryggja að umhverfisáhrif framkvæmda á þessum sviðum séu metin.
Til að tryggja að mat sé lagt á umhverfisáhrif framkvæmda á þeim sviðum þar sem vitað er
að umhverfisáhrif framkvæmda eru
veruleg, safna fiest lönd upplýsingum
urn matsskýrslur í gagnagrunna.
Mynd 2 sýnir fyrir hvaða tegundir
framkvæmda umhverfisáhrif eru
metin í Bretlandi. Arlegur fjöldi
matsskýrslna í Bretlandi er u.þ.b. 300
(Glasson o.fl., 1994). Af þeim er 1/6
eða 50 vegna vegaframkvæmda. A
grundvelli myndar 2 ætti einstakling-
ur með þekkingu á umhverfisáhrif-
um framkvæmda í Bretlandi að geta
dæmt unt það hvort tekið er á mikil-
vægustu umhverfisáhrifum fram-
kvæmda þar í landi í umhverfismats- M>nd 2 Matsskýrslur fyrir framkvœmdir í Bretkmdifrá
ferlinu /á/í 1988 til oktober 1992: Tegundir framkvœmda sem
umhvetfisáhrif eru metinfyrir (Glasson o.fl., 1994).