Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1996, Qupperneq 212

210 Árbók VFÍ/TFÍ 1994/95
mörkuð sú stefna að sækja heitt vatn upp í Mosfellssveit eða á Hengilssvæðið og leiða í
sverum pípum til Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, til upphitunar allra íbúðarhúsa á þessu svæði.
I þessu erindi koma fram ýmis atriði sem mótuðu framkvæmd og stefnu til langs tíma í
þessum málaflokki. Rætt var um auk þess sem áður er nefnt, hagkvæmni upphitunar með heitu
vatni og gildi upphitunarinnar vegna hnattstöðu okkar, útreikninga á sverleika pípna úr
Mosfellssveit, notkun jöfnunargeyma og hitafall í pípunum.
Upp úr 1920 var byrjað að ræða um upphitun einstakra húsa í Reykjavík með vatni úr laug-
unum.
Þegar Jón varð svo borgarstjóri 1933-1935 var það eitt af hans aðaláhugamálum að hrinda
hitaveitumálinu af stað.
Fyrirrennari Jóns sem borgarstjóri, Knud Zimsen verkfræðingur hafði keypt hluta af hitarétt-
indum í Mosfellsdal og er Jón tók við hélt hann því áfram og keypti upp meginhluta þeirra rétt-
inda sem enn höfðu ekki verið seld í Mosfellsdal.
Síðan lét hann undirbúa málið, en því miður lifði hann ekki að sjá það verða að veruleika,
en fyrirtæki skólabróður hans, Hpjgárd og Schultz, sá um verkið sem hófst 1939. Vatni var
hleypt á fyrsta húsið sem tengdist veitunni 1940 og var það listasafn Einars Jónssonar.
6 Virkjanir
Jón vann mikið að rafmagnsmálum alla tíð, þannig gerði hann uppdrætti af raforkuveri við
Seyðisfjörð og Húsavík á árunum er hann var landsverkfræðingur.
A þeim árum sem Jón var í bæjarstjórn Reykjavíkur starfaði hann mikið að rafmagns-
málum. Þannig var það strax á fyrsta bæjarstjómarfundi Jóns 1906 að hann kom með tillögu
að nefndarskipan til að kanna hagkvæmni á rafvæðingu bæjarins. Jón vann næstu árin í nefnd
er kannaði raforkumálin, en ekkert varð úr framkvæmdum að svo komnu máli.
Nýting rafmagns til hagsbóta fyrir þjóðfélagið var Jóni ávallt ofarlega í huga. Þannig hélt
Jón erindi í V.F.I. 16. janúar 1917 og ræddi möguleika á frekari nýtingu raforku en áður hafði
verið reiknað með. M.a. voru þessar hugmyndir komnar fram vegna hækkunar eldsneytis í
kjölfar fyrri heimstyrjaldarinnar. 1 erindi þessu kemur Jón einnig inn á aukin iðnaðarnot og
vinnslu köfnunarefnisáburðar úr lofti. Einnig mælir hann nreð að kannað verði virkjanlegt
heildarvatnsafl landsins. Þess má geta að hann gerði lauslegt mat á virkjanlegu vatnsafli
landsins og mat það um 27 TWST/ári. Nú metur Landsvirkjun þetta sem 30 TWST/ári. Þetta
sýnir enn einu sinni ótrúlega næmt mat Jóns á hinum margvíslegustu viðfangsefnum.
Á árinu 1917 hóf Jón svo aftur að vinna á vegum Reykjavíkur að raforkumálum og nú í
félagi við Guðmund Hlíðdal verkfræðing, en þeir gerðu tillögur að Elliðaárvirkjun á árunum
1917-1918.
Á bæjarstjórnarfundi 6. desember 1919 var svo ákveðið að fara út í virkjun Elliðaánna
samkvæmt áætlun og hönnun þeirra Jóns og Guðmundar Hlíðdals. Verkið hófst strax í árs-
byrjun 1920 og var því að fullu lokið og virkjunin vígð 27. júní 1921. Framkvæmdatíminn var
18 mánuðir frá bæjarstjórnarfundinum þegar ákveðið var að hefjast handa. Allir aðaláfangar
verksins voru boðnir út. Fyrsti áfangi virkjunarinnar var 1.500 ha eða u.þ.b. 1.1 MW og gerð
þannig að auðvelt var að stækka hana upp í 2.500 ha með litlum viðbótarkostnaði. Öll þessi
áætlunargerð og hönnun þeirra félaga stóðst með ágætum.
Auk þessa sá Jón um hönnun vatnsveitu í Reykjavík 1906-1908, vatnsveitu í Hafnarfírði
1906 og vatnsveitu á Akureyri 1913.
Þegar Jón Þorláksson varð svo borgarstjóri, kom þessi mikla reynsla hans af hönnun og
verklegum framkvæmdum að góðum notum. Segja má að Jón hafi orðið borgarstjóri vegna
óskoraðs trausts sem hann naut varðandi allt er snerti verklegar framkvæmdir. Virkjun Sogsins