Fréttablaðið - 05.04.2012, Blaðsíða 18

18 5. apríl 2012 FIMMTUDAGUR
Öll börn* fá
gefins ís á
fimmtudaginn
*12 ára og yngri
Páskahátíð
KOLAPORTIÐ
- opið fimmtudag, laugardag
og mánudag
OPIÐ
11-17
Því miður er það svo að þrátt fyrir fagleg rök þá virðumst
við læknar í nokkrum mæli mæta
því viðhorfi að við höfum eitt-
hvað út á samstarfsstéttir okkar
að setja, þar sem við höfum viss-
ar efasemdir um gæði frumvarps
yðar um breytingar á ávísana-
heimild lyfjalaga. Fagleg rök
víkja fyrir tilfinningaríkum
skrifum sem draga athyglina frá
innihaldinu, eins og sjá má á grein
á pressan.is frá 23. mars sl.
Benda má á nýlega grein Elsu
B. Friðfinnsdóttur, formanns
Félags íslenskra hjúkrunarfræð-
inga, í Fréttablaðinu þann 26.
mars sem gott dæmi um þau rök
sem notuð eru með frumvarpinu.
Þar er talað út frá tilfinningu um
að ungar stúlkur hræðist að leita
læknis til að fá pilluna, en ættu
auðvelt með að leita skólahjúkr-
unarfræðings með sömu beiðni.
Engin fagleg greining liggur að
baki þessum orðum, engin könnun
á því hvort þetta sé raunverulegt
vandamál, einungis tilfinning.
Það mega allir tala um sínar
tilfinningar. Til dæmis getur
undirritaður bent á reynslu af
kynfræðslu ungmenna í gegn-
um Ástráð, forvarnastarf lækna-
nema, sem starfað hefur frá
aldamótum. Undirritaður hefur
töluverða reynslu af að ræða við
ungmenni í þeirri fræðslu, en
hefur nánast aldrei rætt við ung-
menni sem telja aðgengi að pill-
unni vera vandamál. Þau kvarta
um ýmislegt annað; verð á smokk-
um/pillum, vesen við að hugsa
fram í tímann, vandræðalegt að
ræða málið við bólfélaga, auka-
verkanir af pillunni, óþægindi af
smokkanotkun o.s.frv. Úr starfi
mínu á Kvennadeild LSH hef ég
auk þess reynslu af fóstureyðing-
armóttöku, en þar er það svo að
oft og tíðum hafa konur sem koma
í fóstureyðingu notað (hormóna)
getnaðarvarnir, en eitthvað borið
út af við notkun þeirra eða þær
ekki dugað.
En svo vikið sé aftur að faglegu
rökunum (með hjálp Talnabrunns
Landlæknis): Fæðingum hefur
stórfækkað hjá unglingsstúlkum.
Fæðingar ungra stúlkna eru nú
um 10% af því sem þær voru fyrir
30 árum. Heildarhlutfall þeirra af
fæðingum er um 1%. Hversu lágt
stefnum við? Má engin kona undir
20 ára verða þunguð á Íslandi? Það
gleymist oft í umræðunni að í eldri
árgöngum þessa yngsta hóps eru
stúlkurnar ekki alltaf „ungar ein-
stæðar stelpur“ heldur konur sem
komnar eru í fast samband, jafn-
vel sambúð. Eru 21 árs konur betri
mæður en 19 ára? Konur yngri en
20 ára stofna oft til sambanda og
eignast börn með piltum á þrítugs-
aldri (skv. gögnum Hagstofu). Er
rétt að miða við að koma í veg fyrir
allar þessar þunganir?
Varðandi fóstureyðingar er
áhugavert að skoða hve margar,
eða raunar fáar, þær eru. Á Íslandi
er næstlægsta hlutfall fóstureyð-
inga samanborið við fæðingar
(193/1000 fædd) á Norðurlöndun-
um. Hæsti fjöldinn er í Svíþjóð, en
þar eru umræddar ávísanaheim-
ildir við lýði. Fóstureyðingum
á Íslandi fer fækkandi og hefur
þeim fækkað mjög í yngsta aldurs-
hópnum, eru nú 12/1000, en voru
21/1000 fyrir 10 árum. Ef litið er
á tölur úr viðtali við Elsu á RÚV
voru fóstureyðingar stúlkna undir
15 ára fimm talsins árið 2010, en
um 170 hjá aldurshópnum 15-19
ára. Því er ljóst að fóstureyðing-
ar eru sjaldgæfar hjá stúlkum á
grunnskólaaldri. Þessar stúlkur
dreifast á marga árganga yfir allt
landið og alla skóla landsins, auk
þeirra sem ekki eru í skóla. Hvar
eiga þessir hjúkrunarfræðingar að
vera staðsettir? Eiga þeir að vera í
öllum skólum? Á að endurmennta
hvern einasta hjúkrunarfræðing
sem kemur nálægt unglingi til að
laga þessa meintu óábyrgu hegð-
un? Til þess þarf að mennta marga
tugi hjúkrunarfræðinga á Stór-
Reykjavíkursvæðinu, og annað
eins á landsbyggðinni. Hvað skyldi
það kosta?
Eitt sem gleymst hefur í
umræðunni, ágæti ráðherra, eru
kynsjúkdómar. Tíðni þeirra er að
aukast aftur, en góður árangur
hafði náðst í þeim málum fyrir
nokkrum árum. Rúmlega 2.000
manns greinast með klamydíu ár
hvert, lekandi er farinn að grein-
ast aftur, gríðarleg aukning hefur
orðið í kynfæravörtusmitum, sér-
staklega hjá ungu fólki. Allt þetta
má koma í veg fyrir með því að
nota smokkinn. Hins vegar hafa
tölur sýnt að notkun hans minnk-
ar með aukinni notkun annarra
getnaðarvarna, þá sérstaklega
hormóna getnaðarvarna. Í ljósi
þessa hlýtur það að teljast var-
hugavert að umræddu frumvarpi
sé ætlað að auka notkun pillunnar
frekar en smokksins. Bæði veita
jafngóða getnaðarvörn, en smokk-
urinn verndar að auki fyrir kyn-
sjúkdómum, sem eru stórt heilsu-
farslegt vandamál fyrir ungt fólk.
Við teljum að ef raunverulegur
vilji er til að bæta þau vandamál
sem bent er á í umræddri, 5 ára
gamalli skýrslu, þurfi aðra nálg-
un en fram kemur í frumvarpinu.
Bæta þarf forvarnir um kynheil-
brigði, lækka verð eða gera getnað-
arvarnir ókeypis líkt og gert hefur
verið t.d. í Noregi og stefnt er á að
auka enn frekar, opna unglinga-
móttökur eða taka upp skólatengda
læknisþjónustu og opna umræðu
um kynlíf og forvarnir. Sumt af
þessu var einmitt minnst á í skýrsl-
unni, en ekki litið til við gerð frum-
varpsins. Við læknar erum meira
en til í að vinna með hverjum
þeim sem er reiðubúinn að vinna
af alvöru að þessu sameiginlega
markmiði okkar; að tryggja að allir
geti skipulagt sínar barneignir,
fækka óæskilegum unglingaþung-
unum og fóstureyðingum, en auk
þess að útrýma kynsjúkdómum.
Það gleður okkur einnig að sjá að
minnst er á mörg af þessum efnum
í þingsályktunartillögu frá velferð-
arnefnd um bætta heilbrigðisþjón-
ustu og heilbrigði ungs fólks.
Ágæti ráðherra! Forðumst órök-
studdar skyndilausnir til að leysa
langtímavandamál. Reynum held-
ur að nýta þann árangur sem náðst
hefur og byggja ofan á það sem
þegar hefur verið vel gert. Höld-
um okkur við fagleg rök í umræðu
um fagleg mál, án þess munum við
aldrei ná raunverulegum árangri í
starfi okkar.
Opið bréf til velferðarráðherra
Í þeirri endurskipulagningu og innri skoðun sem þjóðin hefur
verið að glíma við hafa SVÞ -
Samtök verslunar og þjónustu
haldið þeirri staðreynd á lofti
að 25% af starfsfólki á hinum
almenna markaði vinni við versl-
un og þjónustu. Fjórði hver launa-
maður sem ekki tilheyrir opin-
bera geiranum vinnur í þessum
tveimur atvinnugreinum. Og af
þeim 20.000 störfum sem skapa
þarf hér á landi á komandi árum
mun stór hluti þurfa að koma frá
þeim greinum, ekki síst þjónust-
unni. Þetta er í raun stórmerki-
legt, ekki síst fyrir þær sakir að
það fer ekki mikið fyrir þeirri
umræðu að bæta þurfi aðstöðu
og samkeppnishæfni verslunar
og þjónustu.
Í ársbyrjun fékk SVÞ hagfræð-
ing sem þekkir mjög vel til fjár-
lagagerðar til að fara yfir fjár-
lög ársins 2012 og taka saman þá
fjármuni sem hið opinbera veit-
ir til hinna ýmsu atvinnugreina.
Í neðangreindri töflu sést málið
í hnotskurn. Á meðan sumar
atvinnugreinar fá úthlutað hundr-
uðum milljóna og jafnvel millj-
örðum komast verslun og þjón-
usta ekki einu sinni á fjárlög. Þar
er bara eitt stórt núll.
Til að fyrirbyggja misskilning
skal því þó haldið til haga að við
erum ekki að sjá ofsjónum yfir
öllum þeim fjármunum sem veitt-
ir eru til annarra atvinnugreina,
enda margir nauðsynlegir til að
efla íslenskt atvinnulíf í lengd
og bráð. Hins vegar geta verslun
og þjónusta ekki sætt sig við að
fá ekkert, þegar aðrar atvinnu-
greinar fá gríðarlegar fjárhæðir
og hafa sumar fitnað eins og púk-
inn á fjósbitanum.
Rannsóknarsetur verslunar-
innar var stofnað árið 2004 og
er leiðandi aðili í rannsóknum og
tölfræðivinnslu fyrir verslun og
tengdar atvinnugreinar. Meðal
verkefna Rannsóknarsetursins
er mánaðarleg vinnsla og birting
svokallaðrar smásöluvísitölu, sem
sýnir þróun í helstu geirum versl-
unar á milli mánaða og er mik-
ilvægt stjórntæki í rekstri smá-
söluverslana.
Undanfarin ár hefur efnahags-
og viðskiptaráðherra tryggt 2½
milljón til Rannsóknarseturs
verslunarinnar sem þó er vel
innan við 10% af rekstrarkostn-
aði setursins. Eftir áralanga bar-
áttu hefur okkur ekki enn tekist
að koma þessu framlagi inn á
fjárlög og árlega þarf að stóla á
velvilja ráðherra þar sem þess-
ir fjármunir hafa ætíð komið af
skúffupeningum hans. Á hverju
ári og með hverjum nýjum ráð-
herra hefst því sama raunagang-
an – að sannfæra ráðherra um
að leggja Rannsóknarsetrinu
til tekjur. Þessa árlegu bónleið
þurfa verslun og þjónusta að fara
fyrir 2½ milljón á meðan sumar
atvinnugreinar virðast vera í svo
til fyrirhafnarlausri áskrift upp
á milljarða.
Þegar nýtt atvinnuvegaráðu-
neyti tekur til starfa á komandi
mánuðum munu verslun og þjón-
usta vænta leiðréttingar enda
mun einn og sami ráðherra vart
geta úthlutað einni atvinnugrein
milljörðum á sama tíma og önnur
fær ekkert. Ef sú krafa verður
áfram gerð til okkar að við kost-
um að mestu okkar eigin rann-
sóknir hlýtur að vera eðlilegt að
það sama gildi um aðrar atvinnu-
greinar í landinu.
Alþingismenn sem bera ábyrgð
á afgreiðslu fjárlaga komast ekki
hjá því lengur að horfast í augu
við þann ójöfnuð og skekkju sem
hefur verið að byggjast upp á
milli atvinnugreina undanfarna
áratugi. Eða telur einhver að
hægt sé að verja þetta ástand
mikið lengur?
Það er nefnilega vitlaust gefið
Viðskipti
Margrét
Kristmannsdóttir
formaður SVÞ -
Samtaka verslunar og
þjónustu
Stuðningur ríkisins við einstakar atvinnugreinar - fjárlög 2012
milljónir króna
Almennt Ferðaþjónusta Iðnaður Landbúnaður Sjávarútvegur Verslun og þjónusta Samtals
1.836 1.014 909 14.362 2.100 0 20.221
Samfélagsmál
Ómar Sigurvin
sérnámslæknir
í fæðinga- og
kvensjúkdómum
og formaður Félags
almennra lækna
alla sunnudaga klukkan 16. Njótið vel
Hemmi Gunn – og svaraðu nú!
Fjölbreyttur og fjörugur þáttur