Fréttablaðið - 05.04.2012, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 5. apríl 2012 21
Samsung Galaxy ACE Samsung Galaxy SII iPhone 4
3.590 kr. 5.990 kr. 5.990 kr.
Flottur sími úr Galaxy línunni Flaggskipið úr Galaxy línu Samsung Frábær sími frá Apple
500 kr. inneign á mánuði
í 6 mánuði fylgir
1000 kr. inneign á mánuði
í 6 mánuði fylgir
1000 kr. inneign á mánuði
í 6 mánuði fylgir
á mánuði í 12 mánuði* á mánuði í 18 mánuði* á mánuði í 18 mánuði*
Staðgreitt: 39.900 kr. Staðgreitt: 99.900 kr. Staðgreitt: 99.900 kr.
myndbands tökuvél og leikjatölva ...
Það má halda því fram að Evr-ópusambandið hafi verið byggt
upp með það að markmiði að leysa
kreppur. Lengstum var það mál
manna að sambandið yrði ekki
stærra en tólf ríkja samband. Á
aðeins tíu ára tímabili fór fjöldi
aðildarríkja úr tólf í tuttugu og sjö
ríki. Það hefur því verið verkefni
Evrópusambandsins að takast á við
og leysa kreppur innan álfunnar.
Stríðskreppan leyst
Ef litið er til baka til miðrar síð-
ustu aldar þá hafði álfan logað í
ófriði nær samfellt í hálfa öld með
tilheyrandi uppgangi öfga og þjóð-
ernishyggju. Evrópusambandinu
tókst að tryggja frið í Evrópu með
því að samtengja mikilvægustu
ríki álfunnar þéttum efnahagsleg-
um böndum. Hugmyndafræðin sem
sambandið byggir á virkaði og sam-
bandinu tókst að takast á við mestu
kreppu allra tíma í efnahagslegum,
pólitískum, félagslegum og hernað-
arlegum skilningi. Þeim sem fjalla
um Evrópusambandið og eru því
mótdrægir hættir oft til að gleyma
þessum árangri. En ekki hafa orðið
vopnuð átök milli Evrópusambands-
ríkja frá þessum tíma.
Efnahagslegri stöðnun hrundið
Næsta stóra kreppa sem sambandið
stóð frammi fyrir var efnahagsleg
stöðnun áttunda og níunda ára-
tugarins en enginn hagvöxtur var
í heild sinni hjá aðildarríkjunum
frá árinu 1975 til ársins 1995. Við
þessu var brugðist með að setja
fram hugmyndir um sameiginlegan
innri markað sem varð að veruleika
1993. Í framhaldi var unnið að því
að koma upp sameiginlegum gjald-
miðli fyrir svæðið sem endaði með
upptöku evrunnar árið 2000. Sam-
eiginlegum gjaldmiðli sem fylgdi
þó sá bögull skammrifi að ríkisfjár-
málin voru ekki samræmd á milli
aðildarríkjanna sem svo sannarlega
hefur dregið dilk á eftir sér.
Járntjaldið fellur
Árið 1989 markaði stór tímamót í
sögu Evrópu er Berlínarmúrinn
féll og ríki Austur–Evrópu veltu af
sér oki kommúnismans og í fram-
haldinu liðuðust Sovétríkin upp í 15
ríki. Ásýnd álfunnar gjörbreyttist
á örskömmum tíma, nýfrelsuð og
sjálfstæð ríki Austur-Evrópu leit-
uðu skjóls í Evrópusambandinu.
Með inntöku þeirra í sambandið
tókst að tryggja stöðugleika í álf-
unni, stöðugleika sem ríkir enn.
Norrænu ríkin Finnland og Svíþjóð
leituðu síðar skjóls í sambandinu í
kjölfar bankakreppu á Norðurlönd-
unum sem lék þau mjög illa. Finnar
nýttu einnig tækifærið til að slíta
sig frá stóra bróður í austri.
Balkanskaginn springur
Átök blossuðu upp á Balkanskaga
í kjölfar þess að Júgóslavía liðað-
ist í sundur árið 1990. Króatía og
Slóvenía urðu fyrst til að lýsa yfir
sjálfstæði árið 1991 en átök á svæð-
inu leiddu til mikilla hörmunga
í bakgarði Evrópusambandsins.
Evrópusambandinu tókst, á alltof
löngum tíma reyndar, að stilla til
friðar og hafa ríkin síðan leitað eitt
af öðru inn í sambandið. Slóvenía
er þegar aðili að sambandinu og
Króatía hefur samþykkt aðild
og gengur formlega inn á næsta
ári. Næsta bylgja stendur nú yfir.
Fimm ríki eru í einhvers konar
aðildarferli og önnur fjögur hafa
sóst eftir aðild og ber þar mikið
á fyrrverandi ríkjum Júgóslavíu.
Hvort Úkraína, Hvíta-Rússland,
Rússland og ríkin sem liggja að
Kaspíahafi og Svartahafi eigi eftir
að sækja um inngöngu á tíminn
eftir að leiða í ljós en það er ekki
óhugsandi.
Úr tólf í tuttugu og sjö aðildarríki á
tíu árum
Lengstum var það mál manna að
sambandið yrði ekki stærra en tólf
ríkja samband en það hefur breyst
á skömmum tíma eins og hér hefur
verið rakið. Á aðeins tíu ára tíma-
bili fór fjöldi aðildarríkja úr tólf
í tuttugu og sjö ríki. Það stefnir í
að aðildarríki sambandsins verði
þrjátíu og fimm talsins innan fárra
ára. Segja má án þess á nokkurn
sé hallað að sambandinu hafi tek-
ist vel fram til skuldakreppunar
nú að tryggja efnahagslega, póli-
tískan og félagslegan stöðugleika
í Evrópu. Skuldakreppan nú er því
mikilvægur prófsteinn á getu sam-
bandsins til að leysa úr kreppum
og líklegt er að sambandið þurfi að
dýpka fjármálasamstarfið verulega
til að geta byggt upp nauðsynlegan
stöðugleika sem þarf að ríkja innan
svæðisins til lengri tíma litið.
Evrópusambandið reynir að
stíga ölduna
Í síðasta nýársávarpi sínu gaf for-seti sterklega í skyn að þetta yrði
hans síðasta kjörtímabil. Orðalag-
ið virðist ekki hafa náð nógu vel til
hlustenda en texti forseta um þetta
féll svo vel að því sem á undan var
komið að það átti ekki að misskil-
jast. Sumir töldu að þarna væri
smuga þar sem forseti hefði ekki
sagt: „Þetta verður mitt síðasta
kjörtímabil í þessu embætti,” eða
eitthvað slíkt.
Nú hófst söfnun undirskrifta,
sem forseti hefur strax frétt af ef
hann hefur ekki vitað af henni fyrir
fram. Vildi hann ekki sitja fimmta
kjörtímabilið gat hann gefið út yfir-
lýsingu strax að hann myndi ekki
bjóða sig fram. Þarna var Ólafur
kominn í mótsögn við sjálfan sig.
Næsti þáttur í þessu leikriti er
þegar forseta voru fengnir undir-
skriftalistar og hann leggur höf-
uðið í bleyti og kemst að þeirri nið-
urstöðu að þjóðin vilji að hann fari
fram. Hann segir að vandamál séu
fram undan og skírskotar til Evr-
ópumálanna og óttans við Evrópu-
sambandið.
Hvernig ætlar forsetinn að koma
inn í þá umræðu? Með því að beita
synjunarvaldinu af miklum dugn-
aði? Stjórnskipunin gerir ekki ráð
fyrir að forseti verði virkur í stjórn-
málum. Lengst gekk Ólafur Ragn-
ar á þeirri braut þegar hann reis
gegn vilja meirihluta þingsins sem
hafði samþykkt nýjan samning um
ICESAVE og þeir sem best þekktu
til töldu að lengra yrði ekki náð
með samningum. Jafnvel að þjóðin
myndi ekki þurfa að borga því að
þrotabú gamla Landsbankans ætti
fyrir greiðslunni eins og raun hefur
borið vitni.
Forseti reis gegn þessari niður-
stöðu. Telur hann sjálfsagt að rísa
gegn meirihluta Alþingis þegar
honum hentar? Með þessu er emb-
ætti forseta orðið rammpólitískt
og forseti að taka sér stöðu utan
laga. Þar fyrir utan má minna á að
hann lýsti yfir, þegar hann tilkynnti
framboð sitt, að hann myndi jafnvel
aðeins sitja tvö ár, hálft kjörtímabil.
Ekki er gert ráð fyrir þessu í
stjórnskipun. Hvernig hefði mönn-
um líkað ef Kristján Eldjárn hefði
lýst því yfir 1976 að hann hygðist
aðeins sitja næstu tvö ár og enga
skýringu gefið? Það er reyndar úti-
lokað að það hefði gerst. Nú eru
komnir fram frambjóðendur aðrir
en Ólafur sem hefur auðvitað greini-
legt forskot. Eiga þeir nú að fara í
framboðsleik, ná ekki kjöri núna og
fara svo aftur fram að tveimur árum
liðnum? Svona leikur forseti sér með
fólk, treður á stjórnskipun og getur
hlegið á hliðarlínunni.
Þar sem Ólafur Ragnar Gríms-
son ætlar að halda áfram á sömu
braut einkastjórnmála, verða for-
seti sérhagsmunaafla og einangr-
unarsinna ber honum skylda til
að gera þjóðinni grein fyrir því að
hann ætli sér ekki að verða forseti
allrar þjóðarinnar. Nema hann hafi
lyst á að skipta um skoðun í þessu
stóra máli?
Hvað vill Ólafur
Ragnar?
ESB-aðild
Kristján
Vigfússon
kennari við Háskólann í
Reykjavík
Forsetaembættið
Haukur
Sigurðsson
sagnfræðingur