Heimilisritið - 01.10.1954, Blaðsíða 43

öxl. T-ið átti sennilega að tákna
hækjur sjúklinganna. Inngang-
ur þessara sjúkrahúsa var mál-
aður rauður með eldlit.
Gömul tréskurðarmynd af hei-
lögum Antóníusi sýnir hann með
hinum óaðskiljanlega förunaut
sínum, svíni, sem gægist fram
undan klæðafaldi hans, en fyrir
framan hann stendur hinn illa
útleikni sjúklingur, sem hvílist
á hækjum sínum og heldur upp
brennandi hönd sinni, og táknar
það þjáningar sjúkdómsins.
Allt fram á átjándu öld átti
regla heilags Antóníusar í Vín-
arborg safn af visnum og svört-
um limum sem minjagripi frá
þeim, er höfðu hlotið huggun og
aðstoð þar.
Árið 1597 rannsakaði lækna-
deildin í Marburg allar hugsan-
legar og líklegar orsakir sjúk-
dómsins og komst að þeirri nið-
urstöðu, að hann stafaði af að
neyta brauðs, sem bakað er úr
rúgi, sýktum af myglu þeirri eða
sveppagróðri, sem kallast ergot.
Sveppur þessi leitaði einkum á
rúgplöntuna í votviðrasömum
og köldum sumrum. Hann kom
fram í toppi rúgkornanna sem
stórir svartir dílar.
Árið 1630 komst læknir Sully
hertoga í Frakklandi að sömu
niðurstöðu með sjálfstæðum
rannsóknum, og sannaði hann
eiturverkanir svepps þessa með
tilraunum á dýrum. Þessi ergot-
eitrun hélt samt áfram sem far-
sótt í hálfa aðra öld enn, áður en
orsök hennar varð almennt kunn
og viðurkennd.
Læknislistin hafði öðlazt þekk-
ingu, sem hægt hefði verið að
nota til þess að útrýma eldi hei-
lags Antóníusar, en á tímum
hungurs og neyðar gerist hin
brýna nauðsyn náminu ríkari,
og sjúkdómurinn kom upp með-
al bænda í Rússlandi fram til
ársins 1888.
Sú staðreynd, að eitrun af
mygluðum rúgi olli fósturláti í
konum, var öldum saman kunn
hinum „klóku konum“, sem
fengust við Ijósmóðurstörf. Mjög
snemma á öldum gáfu þær frá
5, 7, eða 9 korn (af hjátrúar-
ástæðum var ekki gefin jöfn
tala) til þess að flýta fæðingu.
Á átjándu öld varð sumum
læknum í Evrópu ljóst, að litlir
skammtar af ergot ollu sterkum
samdrætti í leginu, án þess þó
að konumar yrðu fyrir eitrun,
og notuðu þeir sér þetta á stund-
um.
En hin nytsamlegasta notkun
á ergot fannst samt í Ameríku.
Fyrstur til að nota þetta lyf þar
var Stevens læknir í Massaschu-
setts, en Hosack læknir í New
York notar það fyrstur til þess
OKTÓBER, 1954
41