Læknablaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 28

178
LÆKNABLAÐIÐ
sjúklingar, sem þarfnast helzt aðgerðar til
að forða slagi en eru jafnframt í mestri
hættu af að fá heilaskemmd í aðgerð.
Þar sem ekki var getið um sár eða drep
á fitubrisi í lýsingum á æðamyndum þeirra
sjúklinga, sem hér er um fjallað, varð það
að ráði, að sérfræðingur í röntgengreiningu
færi yfir þær að nýju. Við þessa endurskoð-
un fundust aðeins myndir af 19 sjúklingum
(68%). Með verulegu öryggi greindust sár
á fitubrisi í annarri eða báðum hálsslagæð-
um hjá 13 sjúklingum eða 68% þeirra, sem
athugaðir voru.
Hjá 3 sjúklingum til viðbótar var grun-
ur um sár en ekki vissa. í ljósi þessara nýju
viðhorfa virðist full ástæða til að taka til
endurskoðunar úrlestur æðamynda12 21 og
e.t.v. einnig tækni við myndatöku.
Varnir gegn heilaskemmdum í aðgerð
Heilaskemmdir af völdum reks og/eða
blóðþurrðar eru ennþá höfuðvandamál
þessara aðgerða.
Helztu varúðarráðstafanir gegn rekhætt-
unni eru, auk Heparingjafar, nákvæm og
varfærnisleg skurðtækni, til þess að hindra
svo sem kostur er, að hlutar úr fitubrisi í
æðinni losni við það rót, sem hún óhjá-
kvæmilega verður fyrir í aðgerðinni. í því
skyni þarf að gæta eftirfarandi tækniat-
riða:12
1. Takmarka frílagningu æðarinnar við
nægi'lega lengd á samhálsslagæð og ytri
og innri hálsslagæð til þess, að auðvelt
sé að koma fyrir hliðarstreymi og æða-
klemmum.
2. Forðast að þreifa æðina, þar sem
þrengslin eru.
3. Nota sog en ekki þurrkur til að halda
skurðsvæðinu þurru.
4. Brýna fyrir aðstoðarfólki þýðingu var-
færnislegrar meðhöndlunar haka og
annarra verkfæra í sárinu.
Ekki eru læknar á einu máli um, hversu
verjast skuli blóðþurrð í heila, á meðan á
aðgerð stendur. Núorðið munu flestir eða
allir sammála um nauðsyn hliðarstreymis í
aðgerð, ef vitað er um lélegt blóðflæði í
gagnstæðri hálsæð, sem og ef bakflæðis-
þrýstingur er innan ákveðinna marka.
Hins vegar er all mismunandi, hver mörk
menn miða þar við eða allt frá 25—50
mmHg.10 12 13 13 21
Thompson og Talkington,23 sem sýnt hafa
einn bezta árangur, sem þekkist við þessar
aðgerðir, benda á, að þótt bakþrýstings-
mæling og/eða heilarit séu alláreiðanlegar
aðferðir við ákvörðun á þörf fyrir hliðar-
streymi, séu þær á engan hátt einhlítar.
Mikla þýðingu hefur, hve lengi æðin þarf
að vera lokuð. Bakþrýstingur, sem vel næg-
ir við skammtíma lokun, getur reynst ófull-
nægjandi, ef óvænt kemur í ljós, að lengri
lokun er nauðsynleg. Þeir benda og á þá
kosti stöðugrar notkunar hliðarstreymis, að
með því öðlist skurðlæknirinn þá leikni í
notkun þess, að það hætti að vera honum
til trafala í aðgerð. Einnig komi það í veg
fyrir, að hann þurfi að hraða svo störfum,
að öryggi sé stefnt í tvísýnu, þótt hann
mæti óvæntum erfiðleikum.23
Meðferðarleiðir
Þess er getið í upphafi þessarar greinar,
hversu alvarlegt sjúkdómsástand slag er,
og af langri reynslu hefur læknum, lærst,
hve meðferð á afleiðingum þess er torsótt.
Er þó á engan hátt ætlunin að gera lítið
úr árangri endurhæfingarmeðferðar.
Með tilliti til þess, má ljóst vera, hve
mikilvægt það er, ef unnt er að beita hér
fyrirbyggjandi aðgerðum.
Svo sem að líkum lætur, hafa breytingar
á hugmyndum um eðli og orsakir sjúk-
dómsins endurspeglast í þeim lækningaað-
ferðum, sem reyndar hafa verið í þessu
skyni.
Áður er að því vikið, að sú skoðun var
almenn meðal lækna, til skamms tíma, að
slag stafaði af sjúkdómum í heilaæðum og
þá einkum blæðingum í heilavef. Skyndi-
slag og skyndiblinda (amaurosis fugax) var
talin stafa af samdráttum (spasmi) í heila-
æðum og voru þeim sjúkdómsfyrirbærum
gefin nöfn eins og „chronic pseudouræmia“
eða „chronic hypertensive encephalo-
pathy.“
Niðurstöður síðari tíma rannsókna benda
hins vegar til, að innan við 10% slagtilfella
stafi af blæðingu.25
Eftir að blóðþurrðarkenningin kom til
sögunnar, álitu læknar gjarnan, að minnk-
að blóðflæði til heila vegna þrengsla í háls-
æðum ylli skyndislagi, þegar sjúklingurinn