Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 10

52
LÆKNABLAÐIÐ
Mynd 1. Ferill fangs frá getnaði til fœðingar.
verndar Evrópusáttmálans um mannréttindi,
feli í sér rétt til þess að erfa genamynstur,
sem ekki hefir verið breytt með tilgerðum
ráðum. Viðurkenning á þessum rétti má þó
ekki standa í vegi fyrir beitingu erfðatækni
í meðferðarskyni, en genefnameðferð felur í
sér mikil fyrirheit um meðferð og útrýmingu
vissra sjúkdónta, sem ganga að erfðum (13).
Menn hafa ekki ennþá komið sér saman um
það, hver séu mörk lögmæts rannsóknasviðs á
skeiðinu milli frjóvgunar og fæðingar. Með
hliðsjón af þróun rannsókna, sem tengjast
erfðatækninni, verða vísindasamfélagið,
læknasamtökin, iðnaðurinn, stjórnvöld og
almenningur að veita viðeigandi leiðsögn,
að því er varðar reglur urn þessar rannsóknir
(15).
FERILL FANGS FRÁ FRJÓVGUN TIL
FÆÐINGAR
Til þess að auðvelda áheyrendum að átta sig
betur á þeim vandamálum, sem við er að
glíma, mun ég nefna nokkra áfanga á leið
fangs frá frjóvgun til fæðingar. Rifjum því
upp fáein atriði úr fósturfræðinni eins og þeim
er lýst í kennslubókinni (16):
Á mynd I eru sýnd þrjú skeið, sem mannlegt
fang er talið ganga í gegnum: Fyrst er
skeið for-fósturvísisins (pre-embryo), sem
stendur í hálfan mánuð og þá tekur við skeið
fósturvísisins (embryo), sem hefst í byrjun
þriðju viku frá getnaði og stendur í sex vikur.
Síðast er svo sjö mánaða skeið þroska og
vaxtar fósturs (fetus).
Á inynd II hafa verið skráðir helztu
atburðirnir á for-fósturvísisskeiðinu:
Við frjóvgun renna saman eggfruma (ovum)
og sæðisfruma (spermatozoon) og úr verður
okfruma (zygote). Hún skiptir sér aftur og
aftur og á fjórða degi hefir myndast þyrpill
(morula) með átta til sextán frumum. Næst
kemur innri frumumassi, sem verður upphaf
fósturvísisins og ytri frumumassi, sem myndar
fylgjuna og fylgjulíffærin. Síðan myndast
kímill (blastula), sem byrjar að hreiðra sig í
legslímunni. Að lokum fer innri frumumassinn
að skipa sér í tvö lög, fósturvísisþynnuna, og
á 15. til 18. degi frá getnaði er þessu skeiði
lokið.
Mannlegt líf þróast að sjálfsögðu í samfelldu
föstu mynstri frá frjóvgun eggfrumunnar
(13) og sú þrepun sem lýst var, er því
handahófsskipting, gerð til að þjóna hagnýtum
þörfum klínískrar fósturfræði.
HVERNIG NORÐMENN OG BRETAR
HAFA BRUGÐIZT VIÐ
Nú má líta á það, hvernig tvær nágrannaþjóðir
okkar hafa notað sitt hvora skiptinguna, til
þess að setja reglur um meðferð á frjóvguðum
eggjum og á fósturvísum.
Viðhorf Norðmanna reynast býsna einföld.
Fyrstu fjórtán dagana er talað um að menn
séu að fást við frjóvguð egg og síðan kemur
fósturskeiðið. Meirihluti nefndar, sem fjallaði
urn málið undir forsæti Julie Skjæraasen,
komst að þeirri niðurstöðu, að mælt skuli
með því, að núgildandi bann við tilraunum
á frjóvguðum eggjum standi áfram (17).