Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
75
að forvarnir og rannsóknir á voveiflegum
mannslátum verði að byggjast á rannsóknum,
sem taka til þeirra allra, en ekki einvörðungu
til mjög sérstakra tilvika. Þannig byggjast
forvarnir umferðarslysa ekki einvörðungu
á því að komið verði í veg fyrir banaslys,
heldur að komið verði í veg fyrir öll slys, sem
í umferðinni verða. Þar hefur verið mörkuð
nokkuð skýr stefna um hvaða forvörnum á að
beita og byggist hún á reynslu og þekkingu á
sviði umferðarmála. Þessu eru gerð skil 1983
af landlækni (13) sem gerir stefnumarkandi
tillögur um úrbætur. A sama hátt má líta á
önnur slys. Virkar forvamir verða að byggja
á mjög víðtækum upplýsingum, sent koma
úr stórum söfnum skráðra slysa og byggjast
ekki einvörðungu á því að verjast alvarlegustu
afleiðingunum, það er að segja voveiflegum
mannslátum.
Áhættuþættir sjálfsvíga eru þekktir: þunglyndi,
áfengis- og önnur vímuefnamisnotkun og
ýmsir aðrir geðsjúkdómar (17). Þetta gildir
jafnt um yngra fólk sem eldra, eins og
glögglega sést í nýrri rannsókn frá Finnlandi
(18). Þar kom í ljós, að þeir sem framið höfðu
sjálfsvíg, höfðu nær allir haft geðsjúkdóm.
Þótt þeir útreikningar sem hér hafa verið
sýndir bendi ekki til faraldurs sjálfsvíga,
og að sú þróun á fjölda þeirra sem hefur
orðið meðal ungra karla gæti verið tilviljun
eða vegna fækkunar óskráðra sjálfsvíga, þá
er augljóst að fækka þarf sjálfsvígum. Á
sama hátt er augljóst að draga þarf úr fjölda
banaslysa, þótt verulegur árangur hafi náðst í
að fækka dauðaslysum og þá ekki síst meðal
ungra karla eins og hér hefur verið sýnt.
Þessar niðurstöður undirstrika að slysavarnir
og bætt björgunar- og slysahjálp bera árangur
og ber því að efla enn frekar. Slysavarnir eru
taldar ódýrasta aðferð þjóðfélagsins til að
draga úr stórfelldum kostnaði og þjáningum
vegna slysa og leggja verður áherslu á að
þær taki til allra þjóðfélagshópa, ekki síst
barna (15). Sama á við um geðvernd á
öllum stigum, sem er án efa ódýrasta aðferð
þjóðfélagsins til að fyrirbyggja afleiðingar
geðsjúkdóma, þar með talin sjálfsvíg. Því
verður að leggja höfuðáherslu á geðvernd
og bætta þjónustu við geðsjúka, sem tekur
til allra þjóðfélags- og aldurshópa. Slfkar
aðgerðir kæmu í veg fyrir verulegar þjáningar
fjölda fólks, bæði þeirra sem veikjast og
aðstandenda þeirra.
SUMMARY
The paper describes changes in standardized
mortality ratio (SMR) from suicide in Iceland
during 1951 to 1990. It takes into consideration
changes in all unatural deaths as well as changes
in the size and age distribution of the Icelandic
population.
Over the past 40 years there have been no
significant changes in the mortality from suicides
as measured with the SMR. However, the SMR
for the total fatality from suicide,accidental and
other violent deaths has fallen significantly for
men. This is primarily due to a significant drop
in accidental deaths not related to traffic. This
is in particular true for young men aged 15-24
years. In this group appears to be an increase in
the SMR for suicides. This brings up the question
whether there has been a change in the number
of unregistered suicides. The results are seen as
a tribute to accident prevention and treatment
programs and they are also seen as underscoring
the significance of increased psychiatric prevention.
HEIMILDIR
1. Landlæknisembættið. Sjálfsmorðstíðni á íslandi.
Læknablaðið. Fréttabréf lækna 1992; 2: 12.
2. Bjamason Þ, Þórlindsson Þ, Sigurðardóttir G. Aðgát
skal höfð.... Um sjálfsvígsylgjur unglinga. Ný
Menntamál 1991; 9(4); 1-6.
3. Lisbet K. Suicide in Scandinavia. An epidemiological
analysis. Acta Psychiatr Scand 1987; 76,Suppl. 336:
11-6.
4. Murphy GE, Wetzel RD. Suicide risk by birth
cohort in the United States, 1949 to 1974. Arch Gen
Psychiatry 1980; 37; 519-23.
5. Murphy E, Lindesay J. Grundy E. 60 years of suicide
in England and Waies. A cohort study. Arch Gen
Psychiatry 1986; 43: 969-76.
6. Hennekens CH, Buring JE. Epidemiology in
medicine. (First Edition.) Boston: Little, Brown and
Company, 1987: 123-6. (Mayrent SL, ed. )
7. Remington RD, Schork MA. Statistics with
applications to the biological and health sciences.
(2nd edition ed.) Englewood Cliffs: Prentice-Hall,
Inc., 1985: 362-4.
8. Kelsey JL, Thompson WD, Evans AS. Methods
in Observational epidemiology.New York: Oxford
University Press, 1986: 142-3. (Lilienfield AM, ed.
Monographs in epidemiology and biostatistics.; vol
10).
9. Hagtíðindi. Reykjavík: Hagstofa íslands, 1951-1990.
10. Vandenbroucke JP. A shortcut method for
calculating the 95 per cent confidence interval of the
standardized mortality ratio. (letter). Am J Epidemiol
1982; 115: 303-4.
11. Kleinbaum DG, Kupper LL, Muller KE. Applied
regression analysis and other multivariable methods.
(second edition.) Boston: PWS-Kent publishing
company, 1987: 32. (Payne M, ed. The Duxbury
series in statistics and decision sciences).
12. Sigurðsson P, Jónsdóttir G. Sjálfsvíg á
Norðurlöndunum 1880 til 1990. Samanburður
milli landa og hugsanlegar skráningarskekkjur.
Læknablaðið 1985; 71: 86-90.