Læknablaðið - 15.02.1993, Qupperneq 27

LÆKNABLAÐIÐ
69
Tilveruréttur slíkra lækna með langa,
margþætta og dýra menntun og skiptan
starfsvettvang er rökstuddur með ýmsum
þeim almennu rökum, sem ég hef áður fært
fyrir mikilvægu hlutverki grunnrannsókna í
læknisfræði. Þyngst vegur sú fullvissa, að
slíkir starfsmenn myndi brú milli rúmstokks
og rannsóknarstofu og hugmyndir og þekking
ferðist í báðar áttir eftir brúnni. Þeir stuðla að
betri og skjótari hagnýtingu grunnþekkingar
annars vegar og að rannsóknum á hagnýtum
spumingum hins vegar. I raun er hér
aðeins um sérstakt afbrigði að ræða af
almennri hugmynd sem mjög hefur rutt
sér til rúms í menntun vísindamanna og
einnig í framleiðsluiðnaði þar sem hagnýting
þekkingar og þróun hugmynda er aðalatriði:
Að brjóta niður hefðbundna múra milli
fræðigreina; að mennta einstaklinga með
yfirsýn á fleiru en einu hefðbundnu fræðasviði.
Á okkar þrönga vinnumarkaði hafa allt of fáir
læknar gert strandhögg yfir í aðrar greinar.
Hvar em læknar sem líka eru raunvemlegir
sérfræðingar í tölfræði eða tölvunarfræði?
Slíkir menn kæmust sennilega ekki heim til
sín á kvöldin fyrir annríki. Eða sérfræðingar
í stjórnun, hagfræði, markaðsfærslu? Og
svo má lengi telja. Þrátt fyrir víðtæka og
mjög samsetta menntun er stéttin ótrúlega
þröngsýn í endanlegu starfsvali. En þetta
var útúrdúr. Við vorum að tala um þjálfun
klínískra lækna sem einnig fá rækilega þjálfun
á rannsóknarstofu við grunnrannsóknir.
Rökin um menningarleg starfsskilyrði eiga þar
líka við: Að menn vinni starf sitt í umhverfi
þar sem grundvallarspurningar eiga rétt á sér
og er fylgt eftir með tilraunum. Ekki þarf að
fjölyrða um mikilvægi slíks umhverfis fyrir
læknakennsluna. Betur verður ekki unnið
gegn þeirri tilfinningu, að þekkingin verði til
í útlöndum og helst þurfi innfiutningsleyfi og
tollagreiðslur áður en hún verður íslensk. Á
hinn bóginn er það grundvallarskilyrði þess
að læknir með þjónustuskyldur við sjúklinga
geti jafnframt lagt stund á grunnrannsóknir, að
viðkomandi sjúkrahús eða stofnun ætli honum
tíma til þess, viðurkenni að rannsóknimar
eru ekki sérviska eða hobbí heldur hluti af
verkefnum stofnunarinnar.
HVERS ER VANT?
Hvemig verða íslenskar grunnrannsóknir í
læknisfræði efldar? Oft er talað um nauðsyn
þess að marka heildarstefnu, skipuleggja,
setja upp ráð og stofnanir til að tryggja
framgang góðra málefna eins og rannsókna.
Að vissu marki á sú skoðun við rök að
styðjast. Við verðum að vita hvort við viljum
verja fé til rannsókna og hve miklu. Eftir
föngum verður að tryggja að fé nýtist og
aðhaldslaust fái menn ekki óhóflegan hlut
af þeirri köku, sem til skiptanna er milli
verkefna og einstaklinga. Og hjá því verður
ekki komist að gera upp á milli manna og
rannsóknarsviða, skera úr um áherslur, þótt
réttlátur mælikvarði sé enginn til. En ef farið
er að segja grunnvísindamanninum fyrir
verkum er vegið að dýpstu rótum sjálfrar
viðleitninnar sem í eðli sínu er eins og
listasköpun: Einstaklingsbundin útrás fyrir
sköpunarhneigð. I yfirlýstri stefnu Háskóla
Islands á tímum átaks í rannsóknum er
rannsóknarfrelsið líka aðalatriði.
Islenskar grunnrannsóknir í læknisfræði
verða best efldar með því að hlúa að
þeirri starfsemi, sem þegar hefur skotið
frjóöngum, með auknu fjármagni, bættri
aðstöðu en umfram allt starfsskilyrðum fyrir
fieiri hendur og höfuð. Reyndar er einmitt
núna alveg sérstakt tækifæri til átaks á
mannaflasviðinu. Aldrei hafa fleiri íslendingar
haft menntun á einhverju sviði líffræði og
margir þeirra horfa fram á óvissa framtíð.
Alkunn er offjölgun í læknastétt á allra síðustu
árum. Á sama tíma verður lítil nýliðun í
grunngreinum læknisfræði. Sennilega er
ekkert brýnna í uppbyggingarstarfinu en að
skapa starfsskilyrði við rannsóknir fyrir sem
allra flesta úr hópi þessa velmenntaða unga
fólks. Eins og öll ræktun mun slíkt átak í
nýliðun kosta peninga, en uppskeran verður
líka ríkuleg.