Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 32

74
LÆKNABLAÐIÐ
Table IV. Stcmdardized mortality ratio (SMR) for men, women, and 15-24 year old men, and 65-74 year old men
due to trafftc accidents from 1951 to 1990 (n = number of deaths).
Period 1951-55 1956-60 1961-65 1966-70 1971-75 1976-80 1981-85 1986-90
Women (n) 0,86 (19) 0,66 (16) 1,29 (35) 0,80 (24) 1,21 (39) 1,08 (37) 0,99 (36) 1,14 (44)
Men (n) 0,89 (46) 0,86 (49) 0,93 (59) 1,18 (83) 1,15 (87) 1,17 (95) 0,96 (82) 0,96 (85)
- 15-24 (n) 0,54 (7) 0,38 (5)* 0,70 (11) 1,33 (26) 0,90 (20) 1,60 (38)* 1,21 (29) 1,34 (31)
- 65-74 (n) 0,83 (3) 1,12 (5) 0,93 (5) 0,86 (5) 1,14 (7) 0,90 (7) 0,84 (6) 1,39 (11)
* p<0,05
fækkað marktækt meðal karla. Svipuð þróun
er hjá konum. Ef 15-24 ára gamlir karlar
eru skoðaðir sérstaklega og það haft í huga
að sjálfsvíg eru talin með voveiflegum
dauðsföllum, er sérlega athyglisvert að
dánarhlutfallið lækkar einnig í þessum
hóp. Þetta krefst frekari skoðunar á öðrum
voveiflegum mannslátum.
Tafla III skýrir að hluta orsakir þess, að dregið
hefur úr heildarfjölda voveiflegra mannsláta,
en hún sýnir dánarhlutföll vegna annarra slysa
en umferðarslysa. Það kemur glögglega fram
í töflunni, að á síðustu 15 árum hefur orðið
heillavænleg þróun meðal karla, sem lýsir sér
í að staðlað dánarhlutfall hefur farið lækkandi
meðal þeirra. Þessi þróun er þó enn greinilegri
meðal karla 15-24 ára en hjá þeim er stöðug
lækkun á hverju fimm ára tímabili frá 1951 til
1990 og er dánarhlutfallið á síðustu árum 43%
af meðaltali undanfarinna 40 ára. Þróunin hjá
konum er svipuð.
Ef litið er á banaslys í umferðinni kemur
í Ijós, að breytingar á dánarhlutfalli eru
litlar (Tafla IV). Þetta gerist þrátt fyrir að
ökutækjum hefur fjölgað til muna meira en
íbúum landsins eða úr um 12000 ökutækjum
í um 135000. Staðlað dánarhlutfall náði
hámarki á tímabilinu 1971-1980 þótt það
sé ekki marktækt hærra en meðaltalið nema
fyrir unga karla. Þó helst hátt dánarhlutfall hjá
þeim alveg til 1990.
UMRÆÐA
Niðurstöður þessarar athugunar eru, að í heild
hefur dregið úr voveiflegum mannslátum
meðal karla á síðustu árum og sama hefur
gerst meðal kvenna. Einnig virðist hafa
dregið úr fjölda voveiflegra mannsláta meðal
15-24 ára karlmanna, þó að það nái ekki
tölfræðilegri marktækni. Þetta gerist þrátt
fyrir að sjálfsvígum hafi fjölgað í þessum
aldurshópi. A sama tíma dregur úr banaslysum
annars staðar en í umferðinni hjá 15-24 ára
karlmönnum, og eru þau nú orðin aðeins
43% af meðaltali síðastliðinna 40 ára. Þó
að talið sé að vanskráning sjálfsvíga hafi
verið óveruleg hér á landi (14) gætu þessar
breytingar á dánarhlutföllum á síðustu árum
vakið grun um að svo hafi ekki alltaf verið.
Staðlað dánarhlutfall vegna umferðarslysa
reiknað með tilliti til breytinga á fjölda
ökutækja hefur lækkað jafnt og þétt á
síðastliðnum 40 árum. Nú er það innan
við 50% af því sem það hefur verið að
meðaltali. Þessa niðurstöðu varðandi
umferðarslys er vert að skoða í ljósi athugunar
landlæknisembættisins (15) á umferðarslysum,
sem tók til áranna 1970-1980. Þar var bent
á, að dánartíðni hefði þá lækkað mjög
verulega í öðrum löndum á sama tíma og
hún hefði hækkað eða staðið í stað á íslandi.
Hins vegar kemur í ljós, sé tekið tillit til
heildarfjölda ökutækja, að dánartíðni hefur
lækkað og ekki hvað síst á síðustu 10 árum,
eftir að öryggisbelti voru lögleidd og notkun
öryggisstóla fyrir börn jókst. Þetta breytir þó í
engu niðurstöðu landlæknisembættisins að við
höfum ekki staðið okkur nógu vel í að draga
úr fjölda slysa í umferðinni í samanburði
við nágrannaþjóðir okkar. Hvað varðar
önnur dauðaslys en banaslys í umferðinni er
ljóst, að þróunin er mun skýrari. A síðustu
árum hefur einnig dregið jafnt og þétt úr
dauðaslysum meðal ungra karla. Fjöldi
dauðaslysa er þar með orðinn svo lítill, að
erfitt er að skoða breytingar á þeim með tilliti
til einstakra orsaka, samanber nýleg athugun
á dauðaslysum sjómanna 1966-1986 (14) og
ritstjórnargrein um nauðsyn slysavarna (15)
þar sem fjallað er um sjóslys og breytingar á
fjölda þeirra.
Rothman (16) heldur því fram, að það þjóni
alla jafnan fremur litlum tilgangi að rannsaka
safn tiltölulega fárra afmarkaðra atvika, eins
og ýmsir flokkar voveiflegra mannsláta eru.
Ut frá hugmyndum Rothmans má álykta