Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 14

56
LÆKNABLAÐIÐ
þar að lútandi (2). Kólesteról hækkar með
aldri í iðnvæddum þjóðfélögum Vesturlanda,
og er það talið vera óæskilegur fylgikvilli
lifnaðarhátta á sama hátt og aldursbundin
hækkun blóðþrýstings er talin geta skýrst
af lifnaðarháttum Vesturlandabúa, til dæmis
fæðuvali, hreyfingarleysi og/eða streitu.
Eins og að framan segir getur blóðstyrkur
blóðfitu verið breytilegur meðal þjóða
og jafnframt breyst frá einu tímabili til
annars eftir lifnaðarháttum fólks. Ekki er
ólíklegt að þetta kunni einnig að eiga við um
apólípóprótínin. Mælingar á apólípóprótínum
eru ennþá ekki staðlaðar og er unnið að því að
koma upp sameiginlegum viðmiðunarstaðli og
mun það væntanlega fijótlega gera mælingar
sambærilegri á milli rannsóknastofa og
mismunandi aðferða, en apo B hefur einkum
verið breytilegt (25%) milli þeirra (14-16).
Hérlendis hafa áhættuþættir æðasjúkdóma
verið kannaðir með nokkurra ára millibili á 20
ára tímabili og hafa nýlega verið birtar greinar
um þær kannanir (17-19). Þar kemur fram
að á síðustu 20 árum hefur kólesterólstyrkur
lækkað í blóði Islendinga, bæði karla og
kvenna, en þó einkum hjá yngri aldursflokkum
og er breytt mataræði talin líklegasta
skýringin. Blóðstyrkur apólípóprótína í
Islendingum hefur hins vegar ekkert verið
kannaður fyrr en nú alveg nýlega, að grein
birtist um það efni (20).
1 eftirfarandi grein segjum við frá
aðferðum okkar og niðurstöðum mælinga á
þríglýceríðum, kólesteróli, HDL-kólesteróli,
LDL-kólesteróli, apólípóprótíni A-I (apo
A-l) og apólípóprótíni B (apo B) í sermi
heilbrigðra íslendinga, og tengslum þessara
þátta innbyrðis og við kyn og aldur.
Niðurstöðurnar munu nýtast meðal annars
sem viðmiðunargildi fyrir framangreind
mæliefni (analytes) í íslendingum nú, svo
og til samanburðar við sams konar mælingar
síðar meðal Islendinga eða annarra þjóða, þar
sem lifnaðarhættir eins og til dæmis hvers
kyns neysluvenjur, hreyfing eða annað, sem
áhrif hefur á fituhvörf í líkamanum, er skoðað.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Sýni: Blóðsýni voru tekin úr 230 heilbrigðum
einstaklingum, 118 körlum og 112 konum,
á aldrinum 18 til 85 ára, víðsvegar af stór-
Reykjavíkursvæðinu, í apríl- maí 1990.
Farið var á nokkra vinnustaði og beðið um
sjálfboðaliða og einnig á eitt heimili aldraðra.
Fólkið var fastandi og blóðsýnin tekin að
morgni úr bláæð í olnbogabót meðan það
sat í stól. Nafn og aldur var skráð og spurt
um heilsufar og aðeins þeir, sem töldust
heilbrigðir (tóku ekki lyf og voru ekki
haldnir einhverjum þekktum sjúkdómi),
voru teknir með í könnunina. Konum á
getnaðarvarnarlyfjum (pillunni) var þó ekki
hafnað né var það skráð sérstaklega. Blóðið
var skilið innan tveggja klukkustunda og
sermið sett í plastglös og geymt við -20°C uns
mælingar fóru fram tveimur til 12 mánuðum
síðar.
Mœlingaraðferðir: Kólesteról og þríglýceríðar
voru mæld ineð hvata- (enzym) aðferðum
með hvarfefnum frá E. Merck, Þýskalandi, á
sjálfvirku mælitæki , RA-XT, frá Technicon
Co., N.J., U.S.A. Við mælingu á HDL-
kólesteróli voru notuð fellingarefnin
phosphotungstic sýra og magnesíum klóríð,
sem fella LDL-C og VLDL-C út úr lausninni
(Merck aðferð nr. 14210) áður en kólesteról
er mælt í floti (supernatant). LDL-kólesteról
niðurstöður voru fengnar með Friedewald
jöfnunni (21-23), það er LDL-kólesteról
(mmol/1) = heildarkólesteról - [þríglýceríðar
/2,18 + HDL-kólesteról]. Ómarkvísi
(imprecision = CV (coefficient of variation) =
staðalfrávik x 100/ meðalgildi endurtekinna
mælinga á sama sýninu) mælinga var
eftirfarandi: Kólesteról (4,4nmol/L) 1,02%
innan keyrslu (within assay) og 1,44% milli
keyrslna (between assays), þríglýceríðar
(l,2nmol/L) 0,83% og 3,6%, HDL-kólesteról
(l,6nmol/L) 4,4% og 13,8%, LDL-kólesteról
(l,7nmol/L) 10,4% og 14,8%.
Apólípóprótínin apo A-I og apo B voru mæld
með hvarfefnum frá Sigma Diagnostics,
U.S.A. Byggjast þær á ónæmisútfalli
(immunoturbidity) og er styrkur hins
mælda efnis í lausninni í réttu hlutfalli
við styrk útfallsins, sem síðan er mælt í
ljóslitarmæli (colorimeter; spectrophotometer)
í útfjólubláu Ijósi við 340 nm og mætti
kalla mælinguna ónæmisgruggmælingu á
íslensku (immunonturbidimetric assay; ITA).
Apólípóprótín mælingarnar voru gerðar með
sjálfvirku mælitæki, Cobas Mira, frá Hoffman-
La Roche & Co. Ltd, Sviss. Ómarkvísi fyrir
Apo A (181 mg/dl) var 4,98% innan keyrslu