Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
89
Hún var nú lögð inn á lyfjadeild
Borgarspítalans þar sem hún fékk
kalíumvökva í æð og var sett í lakkrísbindindi.
Á fjórða degi innlagnar var kalíum komið í
4,0 mmól/1 og kreatínkínasi 712 U/1 og var
hún þá útskrifuð en mætir reglulega í eftirlit.
SJÚKRATILFELLIII
Ung kona vaknaði um morgun með dofa
umhverfis munn, stirðleika í höndum og með
vöðvakippi í fingrum. Á meðan á þessu stóð
var henni ekki þungt um andardrátt en upp á
síðkastið hafði hún fengið hjartsláttarköst og
ónot fyrir brjóstið.
Konan var nýflutt heim til íslands frá einu
Norðurlandanna. Hún hafði alltaf haft
eðlilegan blóðþrýsting, líka á meðgöngu og
hafði ekki sögu frá öndunarfærum þó hún hafi
reykt í rúm sjö ár en væri nú hætt.
Skoðun: Hér var um að ræða 22 ára
gamla konu með öndunartíðni 24/mín.
Vöðvatitringur sást í thenarvöðvum beggja
handa. Enginn vöðvaslappleiki eða reflex-
breytingar voru fyrir hendi. Blóðþrýstingur
mældist 160/100 mmHg og púls 75/mín. Að
öðru leyti var skoðun eðlileg.
Rannsóknir: Blóðhagur var eðlilegur svo og
flest önnur blóðgildi utan kalíum 2,8 mmól/1
(tafla). Kortísól í blóði var eðlilegt eða 387
nmól/1 (eðlilegt 198-711 nmól/1). Blóðgös
sýndu efnaskiptablóðlýtingu. Hjartalínurit
sýndi U-bylgju en var eðlilegt að öðru leyti
(mynd).
Gangur og meðferð: Við nánari eftirgrennslan
kom í ljós að konan hafði neytt verulegs
magns af lakkrís frá því hún flutti heim um
tveimur mánuðum áður og tveimur dögum
fyrir innlögn hafði hún borðað sérstaklega
mikinn lakkrís. Var hún þó nokkuð tvísaga í
sinni sjúkrasögu.
Konan var lögð inn á lyfjadeild
Borgarspítalans og eftir að hafa fengið tvo
lítra af saltvatni lækkaði plasma aldósterón
niður fyrir 60 pmól/1 þannig að ekki var hér
um frumaldósterónheilkenni að ræða.
Konan var þó áfram með háþrýsting og var
sett á spírónólaktón 25 mg þrisvar á dag.
Við það varð blóðþrýstingur eðlilegur svo
og kalíum í blóði og var hún útskrifuð á
þeirri meðferð á níunda degi innlagnar en
hefur síðan mætt í eftirlit á göngudeild.
Blóðþrýstingurinn náðist þó niður og hætti
hún fljótlega á spírónólaktón. Þremur
mánuðum eftir útskrift var blóðþrýstingur
115/68 mmHg og kalíum 3,9 mmól/1.
UMRÆÐA
Háþrýstingur samfara kalíumbresti
(hypokalemi) er einkennandi fyrir
frumaldósterónheilkenni og skýrist af
verkunarhætti aldósteróns. Aldósterón eykur
viðnám æða og stuðlar þannig að háþrýstingi.
Aldósterón eykur enduruppsog nýma á
natríum sem síðan leiðir til vægrar aukningar
á natríum í blóði (hypernatremíu) annars
vegar og hins vegar til aukins útskilnaðar
á kalíum. Plasmarúmmálið eykst og stuðlar
annars vegar að háþrýstingi og hins vegar
að bælingu á renín-angíótensínkerfinu.
Háþrýstingurinn einkennist með öðrum
orðum af auknu viðnámi æða og auknu
plasmarúmmáli. Kalíumbrestur sem hlýst
af auknum útskilnaði í nýrum veldur síðan
einkennum eins og vöðvaslappleika og jafnvel
lömun, efnaskiptablóðlýtingu og ofsamigu (2).
Vöðvaslappleikinn er vegna
vöðvafrumuskemmdar (rhabdomyolysu),
sem kalíumbresturinn veldur og leka
þá vöðvafrumurnar enzýmum svo sem
kreatínkínasa. Þannig fæst hækkun á
kreatínkínasa í blóði eins og fram kemur í
fyrra sjúkratilfellinu (5).
Frumaldósterónheilkennum fylgir háþrýstingur
sem getur verið það hár að af hljótist illvígur
háþrýstingur, heilablóðfall eða hjartadrep.
Nokkrar undantekningar eru á því að
þessir sjúklingar hafi kalíumbrest þó flestar
rannsóknir sýni að svo sé. Það er því talið
að útilokun á frumaldósterónheilkennum ætti
aðeins að fara fram á þeim sjúklingum sem
hafi háþrýsting og kalíumbrest (2).
Algengasta orsök kalíumbrests samfara
háþrýstingi eru hins vegar thíazíð þvagræsilyf.
Allt að 10% sjúklinga á þessum lyfjum
hafa kalíumbrest og aðeins fáir af þeim
hafa frumaldósterónheilkenni. Hins vegar
geta sjúklingar með sjúkdóminn fyrst haft
kalíumbrest eftir að þeir byrja á thíazíð-
þvagræsilyfjum og því ætti að mæla kalíum
hjá öllum sjúklingum áður en meðferð með
þeim lyfjum er hafin (2).