Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 26

68
LÆKNABLAÐIÐ
sviði hefur því aðstaða þeirra í samanburði
við erlenda starfsbræður mjög jafnast. Og sú
staðhæfing stendur þótt það sé viðurkennt
að aðbúnaður íslenskra rannsóknabókasafna
sé enn einn svartastur blettur á íslenskri
menningaraðstöðu.
6. Loks skal talin sú röksemd, að
grunnrannsóknir styðji mjög farsæla
hagnýtingu þekkingar. Þar sem
framhaldsmenntun lækna rís hæst fer hún fram
í nánum tengslum við virkar grunnrannsóknir
og í vaxandi mæli er krafist beinnar þátttöku í
slíkum rannsóknum til sérfræðiviðurkenningar.
Að sjálfsögðu er ekki stefnt að því að allir
sérmenntaðir læknar verði grunnvísindamenn,
en menntunar- og undirbúningsgildi
rannsóknarvinnunnar er talið slíkt, að réttmætt
sé að gera slíkar kröfur. Eg tel að íslensk
læknisfræði og heilbrigðisþjónusta njóti
þess, hve margir íslenskir læknar sækja
framhaldsmenntun sína til stofnana, þar sem
ofangreindar aðstæður ríkja og kröfur eru
gerðar. Hins vegar er mér ekki grunlaust um,
að íslenska grunnmenntunin líði fyrir það,
hve litla snertingu læknanemar hafa við frjótt
rannsóknarstarf meðan á læknanámi stendur.
Meðal lækna hefur oft legið það orð á, að
minna verði úr fræðastörfum manna, þegar
heim kemur en efni virðast standa til, þegar
ferill þeirra á erlendri grund er skoðaður.
Venjulega er aðstöðuleysi kennt um og
margskiptu annríki og sjálfsagt með réttu. En
verður ekki einnig að íhuga þann möguleika,
að annmarkar menntunar komi fram einmitt
þegar reynir á frumkvæði og sjálfstæð
vinnubrögð. Þegar íslenskir unglæknar hafa
þreytt erlend læknapróf hefur þekking þeirra
helst reynst götótt í grunngreinum eins og
sameindalíffræði og frumulíffræði. A þessum
sviðum hefur orðið slík þekkingarsprenging að
þekkingarforðinn tvöfaldast á örfáum árum.
Það verður stórt verkefni á næstu árum, að
hagnýta þessa þekkingu í þágu hinna sjúku
og kallar á víðtæka og ítarlega þekkingu í
grunngreinum læknisfræðinnar, þekkingu sem
aðeins fæst með ástundun rannsókna á þessum
sviðum.
HVER ER STAÐA GRUNNRANNSÓKNA
í LÆKNISFRÆÐI Á ÍSLANDI?
Þótt ítrekað hafi verið gefið í skyn hér í
sögðum orðum, að staða grunnrannsókna í
læknisfræði á íslandi sé heldur bágborin, er
einnig unnt að segja ýmislegt jákvætt um
framtak Islendinga á þessu sviði, og frá því
ég flutti fyrst þessar hugleiðingar á ráðstefnu
Vísindafélagsins um grunnrannsóknir vorið
1987 hafa átt sér stað miklir landvinningar
á mörgum sviðum. Grunnrannsóknir eru
stundaðar í öllum grunndeildum læknadeildar,
í líffærafræði, lífeðlisfræði, lífefnafræði,
lyfjafræði, heilbrigðisfræði, meinafræði,
ónæmisfræði og bakteríu- og veirufræði.
Tilraunastöð Háskólans í meinafræði að
Keldum státar af stórmerku framlagi á sviði
hæggengra veirusjúkdóma, sem hefur öðlast
aukið gildi í tengslum við þá nýjustu drepsótt
sem herjar á mannkynið. I öðrum deildum
Háskólans, sérstaklega Líffræðistofnun og
Efnafræðistofu Raunvísindastofnunar eru
stundaðar rannsóknir, sem beinlínis leita
eftir grundvallarskilningi á sjúkdómum og
efla því íslenska læknisfræði í samræmi
við það sem fyrr hefur verið sagt. I
Blóðbankanuin er deild, sem leggur stund
á erfðafræðilegar athuganir og hefur náð
stórmerkuin árangri. Krabbameinsfélag
íslands hefur lagt út í rekstur sérstakrar
rannsóknarstofu í frumulíffræði, þar sem
glímt er við grundvallarspurningar, sem
snerta meingerð krabbameins, bæði á sviði
sameindaerfðafræði og frumulíffræði.
Veikastur er hlutur grunnrannsókna á hinum
klínísku deildum sjúkrahúsanna, þar sem hins
vegar eru stundaðar talsvert öflugar klínískar
rannsóknir. Þetta verður að teljast skiljanlegt
og ýmsir munu telja að engu þurfi hér um að
breyta. Starfsmenn þessara deilda eru klínískt
menntaðir og hlutverk þeirra er bein þjónusta
við sjúklinga, greining og meðferð sjúkdóma.
Eru grunnrannsóknir ekki utan starfssviðs
þeirra og sjóndeildarhrings? Að mínu áliti
er svarið við þeirri spumingu eindregið
nei. I Bandarikjunum, þar sem ég þekki
best til framhaldsmenntunar lækna, hefur
verið lögð rík áhersla á þjálfun fagmanns
sem þeir kalla »physician-researcher«,
það er læknir sem skiptir starfsdeginum
milli rúmstokks og rannsóknarstofu, og
þarf því menntun og þjálfun til að ná
árangri á báðum sviðum. Þessi sjónarmið
eru ekki framúrstefnuleg lengur, því öll
háskólasjúkrahús í Bandaríkjunum skapa
starfsliði sínu skilyrði til grunnrannsókna og
lýsa friðhelgi yfir hluta vinnutímans sem skal
varið á rannsóknarstofu.