Læknablaðið - 15.02.1993, Blaðsíða 11

LÆKNAB LAÐIÐ
53
Réttlætingin er ekki langt undan, því að
í skýrslunni er einnig greint frá því áliti
þjóðþingsins norska, að ekki beri nauðsyn til,
að rannsaka allt sem rannsakað verði.
Segja má að tilefni brezku laganna, Human
Fertilization and Embryology Act, frá 1990, sé
það að árið 1978 fæddist stúlkubarnið Louise
Brown, fyrsta glasabamið í heiminum. Lögin
taka mið af niðurstöðum nefndar sem Dame
Mary Warnock var í forsæti fyrir.
Um fósturvísinn segir í Warnock-skýrslunni:
»Heitið fósturvísir hefir verið skilgreint á
ýmsa vegu, þegar ntenn fjalla um fósturfræði
mannsins, en við höfum miðað við það þegar
saman koma eggfruma og sáðfruma við
frjóvgun. Við lítum svo á að fósturvísisskeiðið
sé í sex vikur frá frjóvgun talið ...« (18). Hér
er ekkert tímabil kennt við frjóvguð egg,
aðeins fósturvísisskeið, sem stendur fjörutíu
og tvo fyrstu dagana.
Um niðurstöðu Warnock-nefndarinnar segja
tveir brezkir lögmenn, Morgan og Lee, að
nefndin hefir valið sem kennileiti ntyndun
frumlínunnar - linea primitiva, upphaf
taugakerfis mannsins, til þess að greina að
mögulega mannveru og sameindamassa (19).
ATHAFNAFRELSI VERÐUR EKKI
TAKMARKAÐ AF HANDAHÓFI
Handahófsskiptingin í báðum þessum tilvikum
á rætur í því, að á einhvern hátt verður að
sameina þarfir iðnaðar og vísinda annars
vegar og á hinn bóginn hvað almenningur
og stjómmálamenn telja að sé siðferðilega
við hæfi. Erum við þá komin að því, hvað
siðfræði og vísindi eru nátengd menningunni.
Frelsi til vísindalegra rannsókna er grunngildi
í samfélagi okkar og raunar skilyrði þess að
við getum aðlagað okkur breyttu umhverfi. Þá
gildir það einnig, að reglur verða að miðast
við kröfur samtímans, því sé frelsið takmarkað
um of, finna menn sér í skyndi griðland
handan landamæranna.
Vísindi og tækni og þó sérstaklega
læknavísindi og líftækni munu halda
áfram að taka framförum og þróast sem
tjáning mannlegs sköpunarmáttar. Frelsi til
vísindaiðkunar verður því ekki takmarkað
af handahófi. Skorðurnar verða aðeins settar
á gmnni faglegra, lagalegra, siðfræðilegra,
ntenningarlegra og félagslegra meginreglna
um varðveizlu mannréttinda og reisnar
mannsins sem einstaklings og félagsveru (20).
HEIMILDIR
1. Encyclopedia of Bioethics. Reich WT ed. New York,
NY: The Free Press, 1978: 1 18, xix.
2. Islensk orðabók handa skólum og almenningi. Arni
Böðvarsson ritstjóri, Önnur útgáfa, aukin og bætt.
Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs, 1988.
3. Merton R K. Science and Technology in a
Democralic Order. J of Legal Pol Soc I (1942): 115-
26. Endurprentað í: Social Theory and Social
Structure. Glencoe, III.: Free Press 1957: 550-61.
4. Wulff H R, Petersen S A, Rosenberg R. Heimspeki
læknisfræðinnar - kynning. Reykjavík: Iðunn, 1991.
5. Kuhn T S. The Structure of Scientific Revolutions.
2nd ed., enlarged. Chicago: University of Chicago
Press, 1970.
6. Editor’s Choice: Stop dicovering and start
implementing? Br Med J 1992; 305: Contents 14
November 1992.
7. Edilor’s Choice: What we know and don't know. Br
Med J 1992; 305: Contents 3 October 1992.
8. Chalmers I, Dickersin K, Chalmers TC. Editorial:
Getting to grips with Archie Cochrane’s agenda. All
randomised trials should be registered and reported.
Br Med J 1992; 305: 786-7.
9. Helsinkiyfirlýsingin: Ráðleggingar til leiðbeiningar
fyrir lækna varðandi læknisfræðirannsóknir á
mönnum. Samþykkt á átjánda Heimsþingi lækna í
Helsínkí í júní 1964, breytt á tuttugasta og níunda
þinginu í Tókíó í október 1975, á þrítugasta og
fimmta þinginu í Feneyjum í október 1983 og á
fertugasta og fyrsta þinginu í Hong Kong í september
1989. Sjá Siðfræði og siðamál lækna. Reykjavfk:
Iðunn, 1991.
10. Drög að alþjóðlegum ráðleggingum varðandi
læknisfræðirannsóknir á mönnum. Sameiginlegt
verkefni Alþjóða heilbrigðismálastofnunarinnar
(World Health Organization) og Ráðsins fyrir
Alþjóðleg samtök um læknavísindi: CIOMS (Council
for International Organization of Medical Sciences).
Geneva: CIOMS 1982. Sjá Siðfræði og siðamál
lækna. Reykjavík: Iðunn, 1991.
11. Ráðleggingar Ráðherranefndar Evrópuráðsins
Nr. R. (90) 3 til aðildarríkjanna varðandi
læknisfræðirannsóknir á mönnum. Samþykktar af
Ráðherranefndinni 6. febrúar 1990 á 433. fundi
aðstoðarmanna ráðherranna. Sjá Siðfræði og siðamál
lækna. Reykjavík: Iðunn, 1991.
12. Intemational Guidelines for Ethical Review of
Epidemiological Studies. Geneva: CIOMS, 1991.
13. Ráðleggingar Ráðgjafarþings Evrópuráðsins 934
(1982) varðandi erfðatækni. Samþykktar 26. janúar
1982. Sjá Siðfræði og siðamál Iækna. Reykjavík:
Iðunn, 1991.
14. Ráðleggingar Ráðherranefndar Evrópuráðsins
Nr. R (90) 13 til aðildarríkjanna varðandi
forburðarerfðaskimun, forburðarerfðagreiningu
og erfðaráðgjöf þeim tengda. Samþykkt af
Ráðherranefndinni 21. júní 1990 á 442. fundi
aðstoðarmanna ráðherranna. Sjá Læknablaðið -
Fréttabréf lækna 1991; 9(10): 19-22.
15. Alþjóðafélag lækna: Yfirlýsing um erfðaráðgjöf
og erfðaskimun. Samþykkt á þrítugasta og níunda
Alþjóðaþingi lækna í Madrid í október 1987. Sjá
Læknablaðið - Fréttabréf lækna 1991; 9(10): 23-4.