Læknablaðið - 15.08.1994, Blaðsíða 10

222
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
fibrosis. í öllum tilfellum var um að ræða unga-
börn sem þrifust illa og voru lögð inn á spítala
til rannsóknar vegna vannæringar, fitu í hægð-
um og öndunarfæraeinkenna. Cystic fibrosis er
einn af nokkrum mögulegum sjúkdómum sem
þessi lýsing getur átt við. Ör þróun erfðavís-
inda hefur leitt til þess að greining cystic fibros-
is er nú fljótleg og örugg. Keðjumögnun á
erfðaefni og greining stökkbreytinga hefur að
mestu leyst eldri aðferðir, svo sem svitapróf, af
hólmi. Rannsóknir erlendis sýna að algengasta
stökkbreyting cystic fibrosis er AF508 (1,6) og
er tíðni hennar hæst á norðlægum slóðum (6).
Börnin þrjú sem hér voru rannsökuð höfðu
þessa stökkbreytingu. Þetta gefur vísbendingu
um að hún geti verið með algengari stökk-
breytingum á íslandi en útilokar ekki að aðrar
gerðir finnist hér einnig.
Þekking á gerð stökkbreytinga í þjóðfélag-
inu og tíðni þeirra er mikilvæg og auðveldar
störf þeirra sem vinna með sjúklingum og fjöl-
skyldum þeirra. Upplýsingar um gerð stökk-
breytinganna er hægt að öðlast með greiningu
á sýnum úr sjúkum einstaklingum og tíðni
þeirra er hægt að meta með rannsóknum á
handahófskenndu úrtaki úr þjóðfélaginu.
Þessar upplýsingar nýtast til dæmis við mat á
líkum þess að ættingjar hins sjúka eignist líka
börn með cystic fibrosis og er grundvöllur þess
að hægt sé að greina sjúkdóminn á fósturstigi.
Hafa skal í huga að foreldrar barna með ókyn-
bundinn víkjandi erfðasjúkdóm eru ávallt arf-
berar. Að jafnaði eru því 25% líkur á að næsta
barn þeirra fæðist einnig með cystic fibrosis.
Systkini foreldranna hafa 50% líkur á að vera
arfberar og systkini hinna sjúku eru arfberar í
tveimur þriðju tilfella.
Rannsóknir á flutningi cystic fibrosis gensins
inn í slímhimnufrumur eru hafnar. Tilraunir
hafa sýnt að hægt er að ferja heilbrigt og starf-
hæft cystic fibrosis gen úr mönnum yfir í dýr
með slíkan genagalla (9). Einnig hefur verið
sýnt fram á að við rannsóknaraðstæður (in vit-
ro) er hægt að nota „bæklaðar“ eða „umbreytt-
ar“ veirur til þess að ferja heilbrigt gen yfir í
lungnafrumur manna með cystic fibrosis erfða-
galla og koma á eðlilegri framleiðslu á afurð
gensins (10). Líklegt þykir að slíkur flutningur
verði hornsteinn meðferðar á þessum sjúk-
dómi í framtíðinni. Þekking á umfangi þessa
vandamáls hérlendis er því nauðsynlegur und-
irbúningur þess, að hægt verði að nýta slíkar
nýjungar þegar þær koma fram á sjónarsviðið.
HEIMILDIR
1. Shrimpton AE, Mclntosh I, Brock DJH. The incidence
of different cystic fibrosis mutations in the Scottish pop-
ulation: effects on prenatal diagnosis. J Med Genet 1991;
28: 317-21.
2. Boat TF, Welsh MJ, Beaudet AL. Cystic fibrosis. In:
Sciver CL, Beaudet AL, Sly S, Valle D, eds. Metabolic
basis of inherited disease. New York: McGraw-HiIl,
1989: 2649-80.
3. Nielsen OH, Thomsen BL, Green A, Andersen PK,
Hauge M, Schiotz PO. Cystic fibrosis in Denmark 1945-
1985. An analysis of incidence, mortality and influence
of centralized treatment on survival. Acta Paediatr
Scand 1988; 77: 836-41.
4. Riordan JR, Rommens JM, Kerem BS, Alon N, Roz-
mahel R, Grzelczak Z. Identification of the cystic fibro-
sis gene: cloning and characterization of complementary
DNA. Science 1989; 245: 1066-73.
5. Rich DP, Anderson MP, Gregory RJ, Cheng SH, Paul
S, Jefferson D M. Expression of cystic fibrosis trans-
membrane conductance regulator corrects defective
chloride channel regulation in cystic fibrosis epithelial
cells. Nature 1990: 347: 358-63.
6. Cystic Fibrosis Genetic Analysis Consortium. World-
wide survey of the AF508 mutation. Report from the
cystic fibrosis genetic analysis consortium. Am J Hum
Genet 1990; 47: 354-9.
7. Mullis K, Faloona F, Scharf S, Saiki R, Horn G, Erlich
H. Specific enzymatic amplification of DNA in vitro: the
polymerase chain reaction. Cold Spring Harbor Symp
Quant Biol 1986; 51: 263-73.
8. Scheffer H, Verlind E, Penninga D, Te Meerman G,
Ten Kate L, Buys C. Rapid screening for AF508 dele-
tion in cystic fibrosis. Lancet 1989; ii: 1345-6.
9. Whitsett JA, Dey CR. Stripp BR, Wikenheiser KA,
Clark JC, Wert SE. Human cystic fibrosis transmem-
brane conductance regulator directed to respiratory epi-
thelial cells of transgenic mice. Nature genetics 1992; 2:
13-20.
10. Engelhardt JF, Yang Y, Sratford-Perricaudet LD, Allen
ED, Kozarsky K, Perrichaudet M. Direct gene transfer
of human CFTR into human bronchial epithelia of xe-
nografts with El-deleted adenoviruses. Nature Genetics
1993; 4: 27-34.