Læknablaðið - 15.08.1994, Síða 20

230
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Gallvegamynd í aðgerð var tekin hjá okkur
aðeins í 17% tilvika og þá helst ef einhver
grunur var um stein í gallpípu. Af 20 spítölum
sem greint er frá í New England Journal of
Medicine voru gallvegamyndir teknar á þenn-
an máta (selectively) hjá 14, þrír tóku gallvega-
mynd næstum alltaf (routinely) og þrír næstum
aldrei (5). A tímum sparnaðar er varla rétt að
taka alltaf gallvegamynd því að búast má við að
95% þeirra yrðu eðlilegar (4,6).
I þeim 90 aðgerðum sem tókst að ljúka um
kviðsjá var meðalaðgerðartími 102,8 mínútur
og 75% aðgerðanna lauk innan tveggja
klukkustunda. Þetta er aðeins styttri tími en
kemur fram í nýlegu sænsku yfirliti (13), þar
sem meðaltal var 112 mínútur, en heldur lengra
en í nokkrum af þeim bandarísku (6,7).
Greinilegt er að aðgerðartími styttist töluvert
er á leið en það varð þó fremur hægt. Þess ber
að geta að sex skurðlæknar stóðu að aðgerðun-
um og því komu ekki mjög margar aðgerðir í
hlut hvers og eins. Því gætir áhrifa reynslu á
aðgerðartíma (learning curve) seinna en ef
færri aðilar hefðu staðið að verki. Stefnan var
að skipta um aðferð við gallblöðrutöku þannig
að allir sem áður tóku gallblöðrur kynnu það
líka með nýju aðferðinni en ekki að skapa nýja
sérhæfingu. Jafnframt voru allir skurðstofu-
hjúkrunarfræðingar sem taka vaktir þjálfaðir í
hinni nýju tækni, þannig að mikil kennsla fór
fram á tímabilinu. Við gallblöðrutökur nr. 130-
180, en þar á meðal voru margar bólgnar gall-
blöðrur, hafði meðalaðgerðartími þó styst í 84
mínútur og var þá aðeins 17 mínútum lengri en
við óbólgnar gallblöðrur sem teknar voru með
skurði. Aðgerðartími við óbólgnar gallblöðrur
er nú (1994) svipaður, hvort sem aðgerðin er
framkvæmd um kviðsjá eða opin.
Legudagar voru að meðaltali 1,8 og 87%
voru farnir heim af sjúkrahúsinu á öðrum degi
eftir aðgerð. Þetta er heldur styttri lega en í
flestum erlendum samantektum (4-6,11-13) og
um fjórum dögum styttra en ef um opna aðgerð
væri að ræða. Vissulega munar um minna en
þar sem aðeins um 100 gallblöðrutökur um
kviðsjá voru gerðar á Borgarspítalanum fyrsta
árið spöruðust einungis um 400 legudagar eða
1,1 rúm yfir árið.
í 10 tilvikum af 100 varð að breyta yfir í opna
aðgerð. Er þetta nokkuð hærri hundraðshluti
en greint er frá í erlendum upp^jörum en þar er
víða talað um 4-5% (4-6,11). í samantekt um
rúmlega 3000 fyrstu gallblöðrutökur um kvið-
sjá í Svíþjóð (13) kom þó fram að breyta varð
yfir í opna aðgerð hjá tæplega 9%. Þess ber að
geta að í stærsta uppgjörinu (4) fóru 95% sjúk-
linga í aðgerð af biðlista en aðeins 75% okkar
sjúklinga voru kallaðir inn af biðlista. Flestir
höfundar eru sammála urn að eðlilegt sé breyta
yfir í opna aðgerð hjá 5-10% sjúklinga og slíkt
beri vott um góða dómgreind skurðlæknisins
(4).
Einn aðalkosturinn við að taka gallblöðrur
um kviðsjá er sparnaður. Stofnkostnaður sem
á verðlagi ársins 1991 nam 2,4 milljónum
króna, skilar sér fljótt og þó svo að einnota
áhöld kosti um 10.000 kr. á aðgerð er það ekki
há upphæð miðað við það sem sparast. Eftir að
þeirri færni hefur verið náð að aðgerðartími sé
sambærilegur við opnar aðgerðir, en það gæti
hafa orðið eftir um það bil 200 aðgerðir hjá
okkur, má gera sér sæmilega grein fyrir sparn-
aðinum. Fjórir legudagar sem sparast við
hverja aðgerð eru metnir á 80.000 kr. og sjúk-
lingurinn losnar við þriggja til fimm vikna
vinnutap sem er ávinningur sem nemur um það
bil einum mánaðarlaunum. Ríkið fær skatt af
þessum tekjum og vinnuveitandinn sparar sér
afleysingafólk, þegar um það er að ræða. Þar
sem 83% sjúklinganna eru komnir aftur til
vinnu eða fyrri færni eftir 14 daga sparast dag-
peningar frá Tryggingastofnun ríkisins en dag-
peningagreiðslur hefjast ekki fyrr en á 15. degi.
Algengt var að þeir næmu 10-17 þúsund krón-
um fyrir mann sem fór í opna aðgerð og hafði
verið í fullri vinnu.
Aldursdreifing og kynjahlutfall hjá gallsjúk-
lingum okkar er sambærilegt við erlend upp-
gjör (4-7,11,12) og ef litið er á mynd 1 sést að
flestir eru á vinnualdri. Heildarsparnaður er
því mikill.
Þakkir
Höfundar þakka Þóroddi Bjarnasyni félags-
fræðingi hjá Rannsóknastofnun uppeldis- og
menntamála fyrir aðstoð við myndræna upp-
setningu.
HEIMILDIR
1. Perissat J, Vitale GC. Laparoscopic cholecystectomy:
Gateway to the future. Am J Surg 1991; 161: 408.
2. Dubois F, Icard P, Berthelot G, Levard H. Coeloscopic
cholecystectomy: Preliminary report of 36 cases. Ann
Surg 1990; 211: 60-2.
3. Reddick E, Olsen D. Laparoscopic laser cholecystecto-
my: A comparison with minilap cholecystectomy. Surg
Endosc 1989; 3: 44-8.
4. Scott T, Zucker K, Bailey R. Laparoscopic cholecystec-