Læknablaðið - 15.12.1996, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
871
langt fram eftir aldri eru nokkuð styttri á full-
orðinsárum en heilbrigðir jafnaldrar þeirra.
Einnig getur kynþroski þeirra verið seinkaður
(11). Er þetta talið geta haft áhrif á almennt
heilsufar síðar á ævinni.
Meirihluti foreldra leitar ráða ef ástandið er
enn til staðar við upphaf skólagöngu, í okkar
rannsókn 58% foreldra. Meðal barna með
áunninn kvillann höfðu 75% verið rannsökuð
en aðeins 19,5% barna sem höfðu alltaf misst
þvag. Kunnum við ekki að skýra þann mun á
annan hátt en að foreldrar fyrrnefnda hópsins
virðast hafa meiri áhyggjur af ástandinu en
foreldrar þess síðarnefnda.
Meðferðarmöguleikar við ósjálfráðum þvag-
látum eru margs konar en þeir hafa reynst
misvel. Ef um líffæragalla er að ræða er hugs-
anlegt að aðgerð hjálpi. í okkar rannsókn fóru
fjögur börn í aðgerð en ekkert þeirra hlaut
fullan bata við það. Lyfjameðferð felst aðal-
lega í desmópressin nefúða, sem er náskylt
ADH-hormóninu. Erlyfið gefið á kvöldin, 20-
40 míkrógrömm í nös og minnkar það þvagút-
skilnað nýrna (5,6,7,12). Það er einnig til í
töfluformi en skammtar eru þá mun stærri (11).
Aukaverkanir eru fáar, helst höfuð- og kvið-
verkir. Lyfið er talið virka í 60-80% tilvika en
áhrifin eru oftast tímabundin og um 80% fá
kvillann aftur að meðferð lokinni (3,5,6). Það
er því oft notað ef barnið þarf að halda sér
þurru í stuttan tíma, svo sem á ferðalögum.
Imipramín, þrfhringlaga geðdeyfðarlyf, hefur
einnig verið notað. Það hefur aðeins áhrif
meðan á meðferð stendur og aukaverkanir
þess eru slæmar. Notkunin hefur því minnkað
verulega. Ýlutæki virðast gefa bestan árangur
við næturþvaglátum. Er það tengt við rúmföt
barnsins og nemur bleytu vegna þvagláta. Ar-
angur er talinn vera 60-70% en í 20-40% til-
vika er hann þó aðeins tímabundinn (3,5,7). Er
þá oft reynt að bæta við lyfjagjöf. Annars kon-
ar meðferð felst meðal annars í að takmarka
drykkju á kvöldin, vekja börn á nóttu til að
hafa þvaglát, blöðruþjálfun og atferlismótun,
þar sem barnið er verðlaunað ef vel gengur
(3,5).
I okkar rannsókn reyndist árangur meðferð-
ar lítill, sé til lengri tíma litið. Tvö börn löguð-
ust alveg og höfðu þau notað bæði lyf og ýlu-
tæki. Tímabundinn árangur varð hjá 53%
þeirra sem fengu lyf og 62,5% þeirra sem not-
uðu ýlutæki. Sum barnanna höfðu þó notað
hvort tveggja. Þetta er ekki mjög ólíkt öðrum
niðurstöðum en tíðni þeirra sem fengu kvillann
aftur að lokinni meðferð virðist þó frekar há.
Flest barna með kvillann læknast sjálfkrafa,
15-17% árlega eftir sjö ára aldur (3,8). Þegar
rannsókn okkar var gerð, áttu að minnsta kosti
50% barna enn við þvaglátavanda að stríða.
Hugsanlega er sú tala stærri, þar sem 15% svör-
uðu ekki spurningunni hvenær barnið hefði
hætt að missa þvag og má því ætla að hluti
þeirra hafi enn þennan kvilla.
Lokaorð
Osjálfráð þvaglát eru nokkuð algeng meðal
barna sem eru að hefja skólagöngu. Orsakir
eru margvíslegar en erfðir eiga þar stóran þátt.
Kvillinn hefur áhrif á sálarlíf barna og því þarf
að hughreysta og styðja vel við þau. í sumum
tilfellum er frekari meðferð nauðsynleg, oftast
í formi lyfja eða ýlutækis. Árangur virðist þó
aðeins tímabundinn. Flestir læknast sjálfkrafa,
en kvillinn getur þó fylgt sumum fram á full-
orðinsár og jafnvel haft áhrif á andlegt og lík-
amlegt heilsufar.
HEIMILDIR
1. Foreman J. Nephrology. In: Polin R, Ditmar M, eds.
Pediatric secrets. lst ed. Philadelphia: Hanley and Bel-
fus inc, 1989: 315-6.
2. Schulpen TWJ, Hirasing RA, de Jong TPVM, van der
Heyden AJ, Dijkstra RH, Sukhai RN, et al. Going
Dutch in nocturnal enuresis. Acta Pædiatr 1996; 85:
199-203.
3. Wille S. Primary nocturnal enuresis in children. Back-
ground and treatment. Scand J Urol Nephrol 1994; 156/
Suppl: 1—48.
4. Barkin R. Enuresis. In: Barkin R, ed. Problem-orien-
tated pediatric diagnosis. lst ed. Boston: Little, Brown
& Co, 1990: 39-40.
5. DeMaso D, Rappaport L. Behaviour. In: Graef J. ed.
Manual of pediatric therapeutics. 5th ed. Boston: Little
Brown & Co, 1994: 555-7.
6. Danton R. Psychologic disorders. Gonzalez R. Urologic
disorders in infants and children. In: Behrman R, Klieg-
man R, Arvin A, eds. Nelson textbook of pediatrics.
15th ed. Philadelphia: WB Saunders, 1996: 79-80,
1544-5.
7. Alon U. Nocturnal enuresis. Pediatr Nephrol 1995; 9:
94-103.
8. Stenberg A, Lackgren G. Desmopressin tablets in the
treatment of severe nocturnal enuresis in adolescents.
Pediatrics 1994; 94: 841-6.
9. Eggert P, Kuhn B. Antidiuretic hormone regulation in
patients with primary noctumal enuresis. Arch Dis
Child 1995; 73: 508-11.
10. Wille S, Anveden L. Social and behavioural perspec-
tives in enuretics, former enuretics and nonenuretic con-
trols. Acta Pædiatr 1995; 84: 37-40.
11. Power C, Manor O. Asthma, enuresis and chronic ill-
ness: long term impact on height. Arch Dis Child 1995;
73: 298-304.
12. Sérlyfjaskrá. Reykjavík: Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytið, 1996.