Læknablaðið - 15.12.1996, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
841
því sem búast má við í þessum sjúkdómi. Hlut-
fall karla og kvenna er 0,3 fyrir skorpulifur af
öðrum orsökum en áfengi og 2,5 fyrir áfengis-
skorpulifur. Gögnin sem byggt er á í þessum
hluta rannsóknarinnar verða að teljast mjög
örugg og eru því sá mælikvarði sem gögnin um
dánartíðni verða borin saman við.
Dánartíöni: Vitað er að í þau 40 ár sem rann-
sóknin nær til hefur skráning verið vel sam-
hæfð og krufningar voru tíðar á tímabilinu.
Þetta hvort tveggja ætti að gefa dánarvottorð-
um nokkurt gildi og sennilega er skráning á
heildardánartíðni vegna skorpulifrar nokkuð
nákvæm. Hins vegar má sjá greinileg merki um
ósamræmi milli flokkunar á áfengisskorpulifur
og skorpulifur af öðrum orsökum þegar gögnin
eru borin saman við klínísku rannsóknina.
Hlutfall karla og kvenna fyrir skorpulifur af
öðrum orsökum en áfengi er 1 sem er í miklu
ósamræmi við hlutfallið 0,3 í klínísku rann-
sókninni. Enn fremur kom fram misræmi
þegar aðferð 2 var beitt á lífshorfur karla með
skorpulifur af öðrum orsökum en áfengi. Þá
reynast fleiri karlar deyja úr skorpulifur á tíma-
bilinu en greindir eru með þann sjúkdóm. Á
þessu hvoru tveggja er aðeins ein skýring, sem
er sú að karlar sem deyja úr áfengisskorpulifur
eru ranglega skráðir deyja úr skorpulifur af
öðrum orsökum. Þessi rangflokkun var áætluð
í kringum 30% fyrir karlmenn, en leiðrétting
með þeirri hundraðstölu gerði karla/kvenna
hlutfallið fyrir dánartíðni vegna skorpulifrar af
öðrum orsökum en áfengi trúverðugt og tölur
um lífshorfur sömuleiðis. Þessa misflokkun má
vafalítið rekja til almenningsálitsins sem á
þessu tímabili viðurkenndi ekki áfengissýki
sem sjúkdóm þrátt fyrir áróður fyrir þeirri hug-
mynd (27). I augum Islendinga virðist tölu-
verður álitshnekkir fylgja greiningu áfengis-
tengdra sjúkdóma og karlmenn hafa ef til vill
átt auðveldara með það en konur að forðast
slíka greiningu með því að fela drykkju sína.
Þess utan má hafa í huga að á því tímabili sem
rannsóknin nær til voru flest dánarvottorð gef-
in út af karllæknum. Bindindishreyfingin á ís-
landi hefur lengi verið öflug og almenningur
hefur sætt sig við mjög ströng áfengislög miðað
við aðrar þjóðir sem meðal annars sést á því að
bjór var ekki löglegur á íslandi fyrr en árið 1988
(28).
Tímaleitni: Marktæk lækkun er á dánartíðni
vegna áfengisskorpulifrar með tíma og klínísk
tíðni lækkar einnig, þó ekki sé það marktækt.
Þessi tímaleitni er sennilega vanmetin vegna
þess að ætla má að rangflokkun karla frá
áfengisskorpulifur yfir í skorpulifur af öðrum
orsökum hafi minnkað með tímanum (12).
Engin tímaleitni er hins vegar fyrir skorpulifur
af öðrum orsökum en áfengi, hvorki í dánar-
eða klínískri tíðni. Upplýsingarnar í töflu VI
gefa vísbendingu um klíníska tíðni nokkurra
undirflokka skorpulifrar af öðrum orsökum en
áfengi og er þar engin breyting með tíma,
nema varðandi skorpulifur af völdum sjálfsof-
næmis gallvegabólgu sem jókst á tímabilinu
1985-1990. Sennilegasta ástæða þess er ná-
kvæmari sjúkdómsgreining. I annarri rann-
sókn (26) var algengi langvarandi lifrarbólgu á
íslandi metið í kringum 80 tilfelli á milljón íbúa
á ári og nýgengi átta tilfelli. Ónæmisbælandi
meðferð við langvarandi lifrarbólgu var inn-
leidd á íslandi um 1970. í öðrum löndum hefur
hún reynst hafa lítil áhrif á dánartíðni vegna
skorpulifrar af öðrum orsökum en áfengi, eða
innan við 5% (12,27,28). Eina meðferðin sem
hefur haft einhver merkjanleg áhrif á horfur
sjúklinga með skorpulifur af öðrum orsökum
en áfengi er lifrarígræðsla. Einn sjúklingur lifir
eftir lifrarígræðslu sem var gerð árið 1988, en
þá var sjúklingur átta ára gamall.
Krufningar: Tíðni skorpulifrar við krufningu
gefur góðar vísbendingar um algengi ein-
kennalausrar skorpulifrar. Á tímabilinu 1971-
1990 var skorpulifur greind klínískt hjá 142
sjúklingum. Á sama tímabili voru 98 sjúklingar
greindir óvænt með skorpulifur við krufningu.
Tíðni einkennalausrar skorpulifrar er því um
40%. Hjá þessum sjúklingum var skorpulifur
ekki skráð sem aðalgreining á dánarvottorð-
um, enda dóu þeir úr öðrum sjúkdómum.
Tíðni skorpulifrar af öðrunt orsökum en
áfengi: Tíðni skorpulifrar af öðrum orsökum
en áfengi er mjög stöðug, um það bil 26 dauðs-
föll á milljón íbúa 20 ára og eldri á ári, sem er
um fimm til sjö sinnum lægri tíðni en skráð er í
Svíþjóð og Danmörku (12). Þeir þættir sem
geta stuðlað að lifraráverkum, annað hvort
einir sér eða í samspili við áfengi eru fjölmarg-
ir. Tíðni lifrarbólgu B og C á Islandi er mjög
lág. Tíðni smitbera lifrarbólgu B er 0,07 (29)
og tíðni lifrarbólgu C samkvæmt mótefnamæl-
ingu í sermi í úrtakssýni er 0,2% (30). Eitranir
af völdum iðnaðarefna eru tiltölulega fátíðar.
Allir þessir þættir stuðla sennilega að því að
tíðni skorpulifrar á Islandi af öðrum orsökum
en áfengi er mjög lág.