Læknablaðið - 15.12.1996, Blaðsíða 48

872
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Vaxandi reykingar,
Umræoa og fréttir
verkefni fyrir lækna?
Á undanförnum áratugum
hefur mikið áunnist í tóbaks-
vörnum hér á landi og reykingar
stöðugt minnkað. Hins vegar
hafa þær ekki minnkað síðustu
þrjú árin og nú sýna kannanir í
fyrsta sinn að reykingar aukast
milli ára. Heilbrigðisstéttir, þar
á meðal læknar, eiga sinn þátt í
því hvað áunnist hefur í tóbaks-
vörnum. Þegar við blasir að
reykingar aukast verður ágeng
sú spurning hvernig stöðva megi
undanhaldið og snúa vörn í
sókn. Hvað getum við læknar
gert til að herða tökin á tóbaks-
bölinu, sem án efa er eitt brýn-
asta verkefni í heilsuvernd? Er
ekki kominn tími til virkilegrar
róttækni gagnvart tóbaksnotk-
un og eru nokkrir betur til þess
fallnir að leiða þá byltingu en
læknar og samtök þeirra? Engir
vita betur, hve þýðingarmikið
það er fyrir heilsu einstaklinga
og þjóðar ef draga tækist veru-
lega úr reykingum. Með rót-
tækni meina ég að innleiða þá
grundvallarstefnu gagnvart
reykingum, að þær séu óeðlileg-
ar og almennt ólíðandi. Ég er að
tala um reykingar, en ekki reyk-
ingafólk.
Núverandi tóbaksvarnalög
eru áfangi í þessa átt, en vinna
þarf að enn róttækari lögum.
Andi núgildandi laga er því
miður víða sá að gengið er út frá
reykingum sem hinu eðlilega.
Dæmi um það er eftirfarandi til-
vitnun í 9. grein laganna: „Á
þeim veitingastöðum þar sem
megináhersla er lögð á kaffiveit-
ingar og matsölu skulu þó ávallt
vera reyklaus svœði, ekki síðri
en þau svœði þar sem reykingar
eru leyfðar, og tryggja skal að
aðgangur að þeim liggi ekki um
reykingasvœði. “
Þetta er óeðlilegt af tveimur
ástæðum. Annars vegar af því
að reykingar byggjast á nikótín-
fíkn, sem er sjúkdómur og oft
undanfari annarra jafnvel ban-
vænna sjúkdóma. Hins vegar í
ljósi þess að einungis 30%
landsmanna eru reykingamenn,
en 70% ekki og þetta því and-
stætt öllum markaðslögmálum.
Hvað kemur þetta læknum
við, þetta er jú lögfræði kann
einhver að spyrja. Því er til að
svara að einhvers staðar verður
að byrja. Áður en rétturinn til
reykleysis fæst tryggður með
lögum þarf að skapa almenn-
ingsálit í þá veru að slíkur réttur
sé eðlilegur. Þar geta heilbrigð-
isstéttir, ekki síst læknar lagt
mikið að mörkum. Verður hér
tæpt á nokkrum þáttum, þar
sem ég tel að læknar geti skipt
sköpum í þessu sambandi.
Menntun lækna
Það er í raun ekki ásættanlegt
að læknar reyki. Læknadeild
Háskóla íslands þarf að marka
sér stefnu í tóbaksmálum. Eðli-
legt væri að deildin setti sér það
mark að kennarar hennar noti
ekki tóbak og enginn sá er út-
skrifast úr deildinni noti tóbak.
Leið að því marki þarf að skil-
greina. Endurskipuleggja þarf
kennslu um tóbak, tóbaks-
tengda sjúkdóma og tóbaks-
varnir. í þeirri kennslu þarf að
ganga út frá tóbakinu sjálfu og
tryggja að verðandi læknar fái
heilsteypta mynd af umfangi tó-
baksfarsóttarinnar. Sú mynd
þarf að taka til heilsufarslegra
þátta og einnig félags-, um-
hverfis- og efnahagslegra afleið-
inga þessarar farsóttar. Einnig
þarf þar að kenna ákveðinn
grunn varðandi það að hjálpa
fólki til að hætta tóbaksnotkun.
Skráning tóbaksfíknar
Tóbaksfíkn er viðurkennd
sem sjúkdómur og hefur númer-
ið 305.1 í ICD 9. í hinu væntan-
lega ICD 10 verður númerið
annað. Mjög mikil vanhöld eru
á að skrá tóbaksfíkn sem sjúk-
dóm í sjúkraskrár. Gildir það
bæði um skráningu á sjúkrahús-
um og utan þeirra. Það er ekki
algengt að í læknabréfi reyk-