Læknablaðið - 15.09.1999, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
683
Fig. 1. Psychotrophic drug use in the nordic countries.
svæðis. Könnuninni er ætlað að skrá geðræn
einkenni, geðlyfjanotkun, skammtastærðir og
árangur meðferðar með ábendingar og gæði
meðferðar í huga. Spyrja mætti: ofnota íslend-
ingar geðlyf á stofnunum eða vannýta aðrar
þjóðir slík lyf?
Efniviður og aðferðir
Valdar voru fimm deildir á jafnmörgum elli-
og hjúkrunarheimilum á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu, að fengnu leyfi starfs- og siðanefndar
Sjúkrahúss Reykjavíkur sem og yfirlækna og
hjúkrunarforstjóra á hverjum stað fyrir sig.
Nafnleyndar stofnana og einstaklinga var gætt.
Alls tóku 115 einstaklingar þátt í rannsókn-
inni. Tvær deildanna voru þjónusturými með
samtals 65 einstaklinga, en þrjár voru sérhæfð-
ar heilabilunareiningar með samtals 50 einstak-
linga. Karlar voru 18,3% en konur 81,7%.
Meðalaldur var 84,0 ár. Kynjahlutfall og aldur
var sambærilegur fyrir báðar tegundir deilda.
Safnað var stöðluðum upplýsingum og fékk
hver þátttakandi sitt númer. Eftirfarandi upp-
lýsingum var safnað úr hjúkrunarbókum: fjöldi
geðlyfja, tegundir, skammtastærðir og með-
ferðartími hvers lyfs fyrir sig á hverjum
skammti. Hjúkrunarfræðingur á hverri einingu
fyrir sig var fenginn til að leggja heildrænt mat
á einkenni þátttakenda og svo árangur með-
ferðar ef hún var fyrir hendi. Eftirfarandi ein-
kenni voru tekin fyrir: kvíði og svefntruflanir
með tilliti til róandi lyfja og svefnlyfja, þung-
lyndi með tilliti til geðdeyfðarlyfja og óróleiki
og geðrofseinkenni með tilliti til notkunar
sterkra geðlyfja. Lagt var einfalt heildrænt mat
Without 1 group 2 groups 3 groups
psychotropic
medications
Fig. 2. Psycholrophic medications.
á árangur meðferðar eftir því hvort viðkomandi
væri betri, óbreyttur eða verri eftir að meðferð
var hafin. Við mat á gæðum meðferðar var
stuðst við ýmsar greinar sem hafa fjallað um
lyfjanotkun aldraðra og meðal annars skilmerki
Beers (9). Einnig var dálkur með heitinu engin
meðferð ef málum var svo háttað og veit ekki ef
árangur af meðferð var óljós.
Unnið var úr gögnum með Excel töflureikni
(12).
Niðurstöður
Af heildinni reyndust 84% vera að minnsta
kosti á einu geðlyfi. Af þeim voru 39% á einum
flokki geðlyfja, 36% á tveimur flokkum og 9%
á öllum þremur flokkunum (mynd 2).
Lyfjasamsetningar voru algengar. Fyrirmæli
um geðdeyfðarlyf voru 40 talsins, þar af voru
þau fimm sinnum gefin ein sér, en 35 sinnum
með öðrum. Fyrirmæli um notkun sterkra geð-
lyfja voru 41, þar af voru þau 10 sinnum gefin
ein sér. Helst var að róandi lyf og svefnlyf væru
notuð ein sér eða í 30 tilvikum. Þau voru gefin
ásamt öðrum geðlyfjum í 49 skipti og notuð
alls 79 sinnum.
Samanburður á heilabilunareiningum og
þjónusturýmiseiningum var gerður með tilliti
til notkunar einstakra flokka geðlyfja. Svipað
hlutfall var á geðdeyfðarlyfjum (30%, 38%) og
róandi lyfjum og svefnlyfjum (66%, 71%) á
þessum ólíku deildum. Mikill munur var hins
vegar á notkun sterkra geðlyfja, en 62% notuðu
þessi lyf á heilabilunareiningum og 15% í
þjónusturými (mynd 3).
Samkvæmt mati hjúkrunarfræðinga voru
geðræn einkenni algeng bæði á heilabilunar-