Læknablaðið - 15.09.1999, Blaðsíða 68

728
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
bókasöfnum, þannig að listinn
yfir tímarit sem skráð eru hjá
NLM getur ekki talist tæm-
andi um þau rit sem við teljum
sem vísindatímarit í læknis-
fræði eða líffræði. Lækna-
deildir háskóla blanda sér
einnig í það mál hvaða tímarit
skuli kallast vísindatímarit og
hver ekki. Þetta kemur eink-
um glöggt fram þegar menn
sækja um stöður við lækna-
deildir háskóla. Mat á vísinda-
afköstum og gæðum verka
umsækjenda um stöður við
háskóladeildirnar fer mjög
eftir því hvar menn hafa birt
niðurstöður sínar. Það kemur
því í hlut hæfnisnefnda að
ákveða hvort þær telji ritverk
og önnur framlög umsækj-
enda til vísindaverka og þá
jafnframt hvort þau hafa birst
í vísindatímaritum og þar með
hver séu hin eiginlegu vís-
indalímarit.
Þrátt fyrir ákveðna óvissu
er meginreglan sú að þeir sem
að ritstjórn og útgáfu tímarita
standa ákveða hvort tímarit
skulu kallast vísindatímarit.
Þetta gera þessir aðilar með
því að koma sér saman um
markmið tímaritsins og
hvernig efni þeir vilji birta og
hvernig þeir fjalla um það.
Þeir eru ekki óháðir lesend-
um. Alit lesenda á því hvort
tímarit kallist vísindatímarit
eða ekki skiptir bæði ritstjórn
og útgefendur máli. Askrif-
endur og lesendur eru oft sami
hópurinn og hafa svipaða þýð-
ingu. Þeir höfundar sem senda
efni til birtingar í tímaritinu
eru einnig þeir sem ákveða
eða eiga hlutdeild í því hvort
samstaða skapast um að kalla
tímarit vísindatímarit. í þessu
tilviki er rétt að nefna ritrýna
en það eru þeir sem ritstjórnir
fá til þess að yfirfara innsent
efni til tímaritanna og verður
vikið að því síðar. Auglýsend-
ur hafa einnig þýðingu fyrir
tilvist tímarita. Það er mikil
umræða um hvort og í hvaða
mæli auglýsendur hafi áhrif á
tímaritin. Ritstjórnirnar leggja
áherslu á og telja sig vera
óháða auglýsendum og helg-
ast það einkum af því að í
tímaritunum auglýsa margir
aðilar en ekki einhver einn til-
tekinn. Milli auglýsendanna
ríkir að jafnaði samkeppni
enda flestir úr lyfjageiranum.
Mat á vísindagreinum
Eitt af því sem gerir vís-
indatímarit frábrugðið öðrum
tímaritum er meðferð inn-
sents, fræðilegs efnis. Rit-
stjómir ritstýra tímaritunum.
Þær taka mið af því hvort það
efni sem berst fellur að settum
markmiðum blaðsins. Ef svo
er sendir ritstjórnin greinina
til ritrýna utan ritstjórnar eins
eða fleiri til þess að fá hana
gagnrýnda. Þetta er gert til
þess að auka gæði og ná-
kvæmni birts efnis. Þótt óljóst
virðist vera hverjir veljist til
að vera ritrýnar fyrir vísinda-
tímarit er meginreglan sú að
ritstjórn leitar uppi þá sem
hún telur að hafi til að bera
hæfni og innsýn í það efni
sem verið er að fjalla um
hverju sinni. Þannig er leitast
við að fá ritrýni sem talinn er
að minnsta kosti jafnhæfur
þeim sem er að skrifa til vís-
indatímaritsins, hvað varðar
vísindalega þekkingu og
færni. Auk þess sem fræðileg-
ar greinar eru gagnrýndar af
ritrýni utan ritstjórnar leggur
ritstjórnin einnig sitt mat á
greinarnar. Ef um athuga-
semdir er að ræða frá ritrýnum
eða ritstjórn eru þær sendar
höfundi og hann beðinn að
taka tillit til þeirra eða svara
þeim á rökstuddan hátt. Fyrir
kemur að efni er sent til lækn-
isfræðilegra vísindatímarita
sem ekki er talið falla að
áhugasviðum tímaritsins eða
að vísindalegum gæðum rann-
sóknar sem um er að ræða eða
framsetningu er svo ábótavant
að ritstjórn treystir sér ekki til
að birta það í tímaritinu. í
slíkum tilvikum er efninu vís-
að frá og höfundi ef til vill
bent á að leita leiða til birting-
ar hjá öðrum tímaritum. Fyrir
kemur að innsendu efni er
hafnað, ekki vegna þess að á
skorti um vönduð vinnubrögð
við gerð rannsóknar eða fram-
setningu niðurstaðna heldur
vegna þess að svo mikið berst
af efni til birtingar að ritstjórn
verður að velja og hafna, ef til
vill milli mjög áhugaverðra
greina. Þannig er talið að um
90% af efni, sem sent er til
þekktustu líf- og læknisfræði-
tímarita, sé hafnað. En það eru
mörg tímarit til og því er hald-
ið fram að að lokum birtist allt
sem reynt er birta ef menn
sýna þrautseigju. Að lokum
muni allt birtast en ef til vill í
tímaritum sem ekki njóta eins
mikillar virðingar og þau sem
hæst eru á virðingarstiganum.
Regla Ingelfingers
Fyrir um það bil 30 árum
kom nýr ritstjóri að New Eng-
land Journal of Medicine.
Þessi maður var Ingelfinger
og þegar hann tók til starfa
varð hann var við að grein
sem send hafði verið til birt-
ingar í tímariti hans hafði birst
áður að hluta eða að öllu leyti.
Flann ákvað þá vinnureglu
blaðsins að hafna birtingu á
slíku efni og helstu rök hans
voru þau að hefði birting átt
sér staðar áður hefði frétta-
gildið rýmað en það væri ein