Læknablaðið - 15.09.1999, Blaðsíða 34

700
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Svipað hlutfall sjúklinga frá öllum stöðunum
lagðist inn aftur, 42-54%, heldur fleiri konur en
karlar.
Alyktanir: Arangur sjúklinganna eftir
áfengismeðferð er mjög breytilegur eftir sögu
hvers sjúklings. Jafnvel meðal þeirra sem hafa
bestar horfur er núverandi árangur ekki nægj-
anlega góður. Því er nauðsynlegt að þróa og
reyna nýja meðferð vímusjúkra, jafnframt því
sem unnið er að auknum forvörnum.
Inngangur
Afengissýki og annar vandi tengdur áfengis-
neyslu eru meðal alvarlegri heilbrigðisvanda-
mála í heiminum. Því er nauðsynlegt að leitast
við að koma í veg fyrir þau með forvarnarað-
gerðum og meðferð. Verulegum fjárhæðum er
varið til meðferðar en tiltölulega litlu til for-
varna, enda hefur heildarneysla landsmanna
farið vaxandi og gerir enn. Á árinu 1991, þegar
byrjað var á þeirri rannsókn sem hér verður
fjallað um, var varið 557 milljónum króna, eða
1,23% af útgjöldum Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins, til meðferðar og umönnun-
ar áfengissjúkra. Á árinu 1997 var beinn kostn-
aður ríkisins vegna sama málaflokks 587 millj-
ónir króna, sem er veruleg lækkun miðað við
heildarútgjöld ráðuneytisins. Til þess að gera
sér grein fyrir hvort rétt hafi verið að draga svo
mjög úr framlögum til meðferðar þarf að vita
um árangur meðferðarinnar almennt og fyrir
mismunandi sjúklingahópa, hvort hann sé við-
unandi, og ef ekki þarf að afla vitneskju um
hvar skórinn kreppir. Meðferð vímuefnasjúk-
linga er mikilvæg til þess að reyna að lækna þá,
en ekki síður til að lina þjáningar þeirra og fjöl-
skyldna þeirra.
Niðurstöður fyrri rannsókna á árangri með-
ferðar hafa verið mismunandi, meðal annars
eftir því hvernig árangur hefur verið mældur.
Ef miðað er við hversu góðri stjórn sjúkling-
arnir hafa náð á drykkju sinni sýnir mikill
fjöldi rannsókna að þriðjungur er talinn hafa
hætt drykkju, annar þriðjungur dregið verulega
úr henni, en einum þriðja hefur ekki batnað eft-
ir hefðbundna geðlæknis- eða sálfræðilega
meðferð (1). Sami höfundur ályktaði að mis-
munandi meðferðarform skiluðu svipuðum ár-
angri og að þeim sem færu í meðferð batnaði
fremur en hinum sem ekki gerðu það. Þetta er
þó umdeilt eins og sést á ítarlegu yfirliti
Holders (2) þar sem mörgum mismunandi
meðferðarformum er skipt í 20 flokka og að-
eins nokkrir þeirra taldir vera betri en engin
meðferð.
Því hefur verið haldið fram að fullyrðingar
um ónógan árangur af áfengismeðferð byggist
að verulegu leyti á því að hópar, sem leita
áfengismeðferðar eru ekki sambærilegir við þá,
sem leita sér ekki meðferðar (3). Tilraunir til að
para sjúklinga eftir eðli veikinda þeirra við teg-
und meðferðar hafa hins vegar valdið nokkrum
vonbrigðunt (4) þar sem þær hafa gefið minni
upplýsingar en vonast var til um hvaða með-
ferð henti einstökum sjúklingum best. Einnig
hefur reynst erfitt í meðferðatilraunum að finna
viðeigandi viðmiðunarhópa, þar sem sjúklingar
sem eru á biðlistum eru líklegir til þess að leita
sér aðstoðar hjá sjálfshjálparhópum.
Niðurstöður þeirra rannsókna, sem hér verða
kynntar, hafa sennilega mest gildi fyrir fram-
tíðina sem viðmiðun. I þessari grein verður
skýrt frá hve stór hluti þeirra sem leituðu sér
meðferðar á þremur mismunandi stöðum drakk
ekki næstu tvö árin á eftir. Þegar hefur verið
skýrt frá því að um 16% (5) þeirra sem leituðu
sér meðferðar héldu bindindi í 28 mánuði og að
44% karla og 52% kvenna (6) lögðust aftur inn
til meðferðar á sama tímabili. Viðamikil sænsk
rannsókn hefur sýnt, að 80% þeirra sem vegnar
vel fyrstu tvö árin eftir meðferð vegnar áfram
vel þremur til sex árum eftir meðferð (7). Sam-
anburður milli rannsókna á árangri þeirra sem
leita meðferðar er erfiður vegna mismunandi
skilgreininga á hugtökum. Þannig getur bind-
indi eftir ineðferð þýtt allt frá því að vera al-
gjörlega laus við vímuefni yfir í það að sjúk-
lingarnir hafi getað haft 14 neysludaga á ári
(7). Annað atriði sem er líklegt til að leiða til
mismunandi niðurstöðu er að rannsóknir skýra
ýmist frá árangri þeirra sem leita sér meðferðar
eða frá árangri þeirra sem ljúka meðferð en því
miður vantar oft upplýsingar um hvorri aðferð-
inni hefur verið beitt. Ljóst er að í læknisfræði
almennt og ekki í síður í áfengis- og annarri
vímuefnameðferð hljóta horfur þeirra sem hafa
heilsu og þrek til að ljúka erfiðri meðferð að
vera betri.
Áður hefur verið sýnt (8) að ekki er munur á
algengi annarra geðgreininga meðal sjúklinga
sem koma á sjúkrahús SÁÁ að Vogi eða á þær
áfengismeðferðardeildir Landspítalans sem
voru í notkun þegar rannsóknin fór fram, það er
deild 16 á Vífilsstöðum og deild 33A á Land-
spítalanum. Þessar geðgreiningar skipta hins
vegar miklu máli fyrir horfur. Þannig tengist