Læknablaðið - 15.09.1999, Blaðsíða 45

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
709
Tafla I. Ahœtta karlkyns œttingja á krabbameini í blöðruhálskirtli. Fjöldi œttvísa í rannsókninni var 146.
Skyldleikastig Fjöldi kk-ættingja Fundnir Vænst F/V 95% CI p-gildi
Fyrsta stig 460 36 21,2 1,7 0,2-2,3) 0,002
Annað stig 818 28 18,1 1,5 0,1-2,2) 0,02
Þriðja stig 1260 70 59,4 1,2 (0,9-1,.5) 0,1
Samtals 2538 134 98,7 1,7* (l,3-2,2) < 0,001
*Vegin áhætta miðuð við fyrsta stig.
F=fannst (observed); V=vænst (expected); CI=confidence interval (öryggismörk)
Tafla II. Greiningaraldur œttvísa og áhœtta œttingja.
<73 ár >74 ár
Hlutfallsleg áhætta Hlutfallsleg áhætta
Skyldleikastig Fjöldi ættingja FW (CI) Skyldleikastig Fjöldi ættingja F/V (CI)
Fyrsta stig 237 1,8 (1,1-2,9) Fyrsta stig 225 1,6 (0,98-2,4)
Annað stig 348 2,0 (1,2-3,1) Annað stig 467 1,2 (0,6-2,1)
Þriðja stig 586 1,1 (0,7-1,5) Þriðja stig 675 1,2 (0,9-1,6)
Samtals 1171 2,0* (1,3-2,8) Samtals 1367 1,6* (1,0-2,2)
*Vegin áhætta miðuð við fyrsta stig.
F=fannst (observed); V=vænst (expected); CI=confidence interval (öryggismörk)
cer) er algengasta krabbamein íslenskra karla
og hefur nýgengi sjúkdómsins fjórfaldast síð-
astliðna fjóra áratugi á meðan dánartíðni hefur
tvöfaldast. Arið 1995 greindust 156 karlar og
30 létust úr sjúkdómnum og þetta ár voru 667
íslenskir karlar á lífi með sjúkdóminn (1,2).
Þessi mikla aukning á nýgengi, umfram dánar-
tíðni, hefur sést í flestum vestrænum löndum.
Ráða þar miklu um bættar greiningaraðferðir
sem og aukin árvekni lækna og almennings
fremur en að sjúkdómurinn sé að breytast.
Áhættuþættir í myndun krabbameinsins eru
meðal annars aldur, hormónar, kynþáttur, mat-
aræði og erfðir (3). Erlendar rannsóknir hafa
leitt í ljós að áhætta nákominna ættingja er tvö-
til fjórföld (4-6). Af öllum greindum tilfellum
er talið að 9% séu arfgeng og algengi viðkom-
andi gens/gena sé 0,36% í þýðinu (7). Stað-
setning þeirra virðist meðal annars vera á litn-
ingi nr. 1 og X litningi (8,9).
Efniviður og aðferðir
Samkvæmt íslensku krabbameinsskránni
greindust árin 1983 og 1984 alls 152 karlar með
krabbamein í blöðruhálskirtli. Sex menn voru
útilokaðir úr rannsókninni, fjórir reyndust hafa
aðra meingerð en kirtilkrabbamein í blöðruháls-
kirtli (adenocarcinoma prostatae) og tveir voru
af erlendum uppruna.
Ættir þeirra 146 íslenskra karla er eftir stóðu
voru raktar hjá Erfðafræðinefnd Háskóla íslands.
Hver þessara manna varð ættvísir (proband)
sinnar ættar og þrjú skyldleikastig (I., II. og III.)
ákvörðuð út frá þeim. Fyrsta stigs ættingjar eru
til dæmis faðir, bróðir og sonur, en annars stigs
ættingjar afi, sonar-/dóttursonur og systur-/bróð-
ursonur og svo framvegis. Ættimar vom keyrðar
saman við krabbameinsskrána til þess að finna
fjölda tilfella (observed) af krabbameini í
blöðruhálskirtli hjá hverju skyldleikastigi.
Væntalegur fjöldi (expected) hvers skyld-
leikastigs var reiknaður út frá aldri ættingja og
tíðni sjúkdómsins í samfélaginu. Ut frá hlut-
fallinu fannst/vænst var hlutfallsleg áhætta fund-
in (risk ratio) og einhliða p-gildi ásamt 95%
vikmörkum reiknað samkvæmt tvíkostadreif-
ingu (binomial distribution).
Leyfi tölvunefndar fékkst fyrir rannsókninni.
Niðurstöður
Tafla I sýnir fjölda ættingja og tengsl við
ættvísi ásamt fjölda tilfella í ættinni og hversu
margra tilfella var vænst. Áhætta fyrsta og ann-
ars stigs ættingja er marktækt aukin.
I töflu II er ættvísum skipt í tvo jafna hópa
sitt hvorum megin við meðalgreiningaraldur
(74 ár). Ekki var marktækur munur á saman-
lagðri áhættu fyrsta, annars og þriðja stigs ætt-
ingja þegar þessir tveir hópar voru bornir sam-
an (p=0,17). Hins vegar var áhætta fyrsta og
annars stigs ættingja yngri ættvísanna marktækt
aukin ef einstaka skyldleikastig eru skoðuð.
Einungis sex ættvísar voru undir 60 ára aldri
og enginn undir fimmtugu. Þrír ættvísanna
voru bræður en þeir voru meðhöndlaðir á sama
hátt og aðrir ættvísar. í 17 ættum (13%) sást
óvenju mikil samsöfnun tilfella þar sem þrír
fyrsta stigs ættingjar með meinið fundust í sex
ættum og 11 ættir höfðu að minnsta kosti einn
ættingja á fyrsta, öðru og þriðja skyldleikastigi.
Meðalgreiningaraldur ættvísa í þessum 17 ætt-
um var 71 ár.