Læknablaðið - 15.09.1999, Síða 61

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
721
Alyktun stjórnar
Læknafélags íslands
Á fundi stjórnar LÍ 10. ágúst 1999 var eftirfarandi ályktun
samþykkt:
„Vísindasiðanefnd hefur til þessa starfað skv. reglugerð frá
4. júlí 1997 og hefur hún verið skipuð skv. tilnefningu
„læknadeildar Háskóla íslands, Siðfræðistofnunar Háskóla
íslands, lagadeildar Háskóla íslands, Líffræðistofnunar Há-
skóla Islands, Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Lækna-
félags íslands".
Stjórn LI lýsir undrun sinni á nýrri reglugerð heilbrigðis-
ráðherra sem kveður á um að þrjú ráðuneyti og landlæknir til-
nefni nefndarmenn og lýsir miklum efasemdum um að hún
geti talist óháð.
Engin rök hafa komið fram fyrir nauðsyn grundvallar-
breytinga á skipun Vísindasiðanefndar.“
hafa mjög lauslegan ramma
utan um starf nefndarinnar og
taka afstöðu til hvers máls.
Þetta er leiðin sem hefur verið
farin og vandinn við hana er
sá að við erum alltaf að gera
athugasemdir við sömu hlut-
ina aftur og aftur og vinna
ýmsa vinnu fyrir rannsakend-
ur sem þeir ættu með réttu að
vinna sjálfir. Hin leiðin er að
gefa út leiðbeinandi reglur
fyrir rannsakendur sem þeir
þurfa að fylgja. Það myndi
auðvelda starf nefndarinnar
og tryggja betur jafnræði milli
rannsakenda.
Ég mælti með síðarnefndu
leiðinni og benti á að tvær að-
ferðir væru til við að semja
svona reglur. Önnur væri sú
að nefndin settist niður og
hugsaði málið frá grunni sem
kallaði á geysilega vinnu. Hin
leiðin væri sú að taka ein-
hverja erlenda fyrirmynd,
þýða hana og staðfæra og ná
einingu um hana. Með því
móti nytum við góðs af því
starfi sem aðrir hefðu unnið
við að hugsa sig í gegnum öll
helstu vandamál sem upp gætu
komið,“ segir Einar.
Hann bætti því við að hon-
um hefði verið falið að semja
drög að leiðbeiningum um
erfðarannsóknir og lagði hann
þau fram á fundi nefndarinnar
24. júní. Þær leiðbeiningar
voru gerðar eftir ýmsum fyrir-
myndum, aðallega bandarísk-
um, og studdust einnig við
Helsinkiyfirlýsingu Alþjóða-
félags lækna. Var ákveðið að
taka drögin til umræðu að
loknum sumarleyfum þegar
menn hefðu haft ráðrúm til að
kynna sér þær.
Upplýst samþykki
Annað atriði sem nefndin
glímdi við síðustu mánuðina
sem hún starfaði var að koma
á samræmdum reglum um það
með hvaða hætti rannsakend-
ur öfluðu upplýsts samþykkis
hjá þátttakendum í rannsókn-
um. Eftir að hafa fjallað um
þetta mál um nokkurt skeið
tók nefndin af skarið á fund-
um sínum í júní en þá höfðu
nokkrar rannsóknaráætlanir
verið afgreiddar með fyrirvara
um breyttar reglur. Um þetta
segir Einar:
„Eyðublöðunum vegna upp-
lýsts samþykkis var skipt í
þrennt: la, lb og 2. Á þessum
blöðum samþykkir þátttak-
andi að tekið sé úr honum
blóð til einangrunar DNA sem
nota megi til rannsóknar á ein-
hverjum tilteknum sjúkdómi
X. I lið 2 segir að nota megi
blóðið til rannsóknar á skyld-
um sjúkdómum, til dæmis Y,
Þ, Æ og Ö. Á blaði la segir að
gögnum og sýnum verði eytt
þegar rannsóknum á þessum
ofangreindu sjúkdómum lýk-
ur. Á blaði lb var hins vegar
ákvæði um að geyma mætti
sýnin til rannsóknar síðar á
óskyldum sjúkdómum að und-
angengnu mati Vísindasiða-
nefndar og Tölvunefndar.
Vandinn við þetta var sá að
liður 2 merkir að beðið er um
opið leyfi til að rannsaka svo-
kallaða skylda sjúkdóma en
engar kvaðir giltu um að þær
rannsóknir þyrftu að hljóta
frekara samþykki þátttakenda
eða Vísindasiðanefndar. Það
var því ekki um upplýst sam-
þykki að ræða fyrir skylda
sjúkdóma því fólk hafði ekki
verið frætt um ávinning eða
hættu af þeim. Þetta vildum
við samræma þannig að skýrt
væri að allar framhaldsrann-
sóknir, bæði á skyldum og
óskyldum sjúkdómum, þyrfti
að bera undir nefndirnar og
afla upplýsts samþykkis við
þeim eða veita undanþágu frá
upplýstu samþykki ef nefndin
teldi það ásættanlegt.
1 öðru lagi er á blaði 2 sett
fram krafa um að viðkomandi
afsali sér öllum fjárhagslegum
ávinningi af rannsókninni.
Þetta töldum við að væri bara
viðskiptasamningur og per-
sónulega taldi ég að þetta ætti
ekki heima á eyðublaði um
upplýst samþykki. Ég hef
reyndar efast um lögmæti svona