Læknablaðið - 15.09.1999, Blaðsíða 62

722
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Að skapa hagsmunatengsl
í grein sem Bogi Andersen læknir ritaði í Morgunblaðið í
desember í fyrra segir hann meðal annars um einkaréttar-
ákvæði laganna um gagnagrunn á heilbrigðissviði:
„Einkaréttur í skilningi höfundarréttar, það er vernd gegn
því að upplýsingar úr gagnagrunninum verði fjölfaldaðar eftir
að hann hefur verið búinn til, á augljósan rétt á sér. Að mínu
mati eru þeim rétti settar óæskilegar skorður í frumvarpinu,
meðal annars með aðgangi heilbrigðisyfirvalda að væntanleg-
um gagnagrunni ÍE. Slíkt fyrirkomulag mun skapa óeðlileg
hagsmunatengsl milli rekstraraðila og stjórnvalda sem eiga að
hafa eftirlitshlutverk með gagnagrunninum, en ef til vill er
það einmitt tilgangur væntanlegs rekstrarleyfishafa að skapa
slík hagsmunatengsl."
afsalskrafna. Aðrir nefndar-
menn töldu að þetta væri hluti
af rannsókninni og því þyrfti
nefndin að fylgjast með þessu.
Við vildum hins vegar fá nán-
ari upplýsingar um þetta
ákvæði, það þyrfti að skýra
betur út fyrir þátttakendum til
hvers þetta ákvæði væri þarna.
Það hafði nýlega komið fram
að þetta væri skilyrði fyrir þátt-
töku í rannsókninni og þess
vegna vildum við hafa þetta á
sjálfu eyðublaðinu sem þátt-
takendur undirrituðu en ekki
bara á upplýsingablaði eins og
verið hafði.
í þriðja lagi gerðum við
athugasemdir við það að ekki
væri gert ráð fyrir undirskrift
læknisins á eyðublaðinu held-
ur bara þátttakandans. Þetta
töldum við ekki rétt því lækn-
irinn sem stjórnaði rannsókn-
inni þyrfti að taka ábyrgð á
því að öllum skilyrðum fyrir
upplýstu samþykki væri full-
nægt. Viðkomandi umsækj-
endur höfðu svarað því til að
oft væri það einhver starfs-
ntaður sent upplýsti þátttakand-
ann en ekki læknirinn sjálfur.
Það er í sjálfu sér í lagi ef við-
komandi starfsmaður er hæf-
ur, en læknirinn verður að
skrifa undir og taka ábyrgð á
gjörningnum.“
Athyglisverð viðbrögð
Um þessa afgreiðslu ríkti
eining í nefndinni og var ritara
falið að senda þeim umsækj-
endum sem málið varðaði,
Hjartavernd og Islenskri
erfðagreiningu, bréf með
beiðni um lagfæringar á um-
sóknum í samræmi við at-
hugasemdir nefndarinnar.
Skömmu síðar eða þann 9.
júlí ritaði lögfræðingur Is-
lenskrar erfðagreiningar, Jó-
hann Hjartarson, formanni
Vísindasiðanefndar bréf þar
sem hann gerir þá kröfu fyrir
hönd fyrirtækisins að nefndin
úrskurði að Einar Árnason
„víki sæti í öllum málum sem
nú liggja fyrir nefndinni og
tengjast ÍE á einhvem hátt“.
Einnig er þess krafist að öll
mál sem óafgreidd eru en
Einar hefur komið nálægt
verði tekin til nýrrar
meðferðar og að Einar „víki
einnig sæti til frambúðar við
afgreiðslu annarra mála sem
tengjast ÍE og kunna að vera
lögð fyrir nefndina síðar“.
I bréfinu er vanhæfi Einars
Árnasonar til að fjalla um mál
sem tengjast Islenskri erfða-
greiningu rökstutt með því að
hann hafi í umræðum um
gagnagrunnsmálið „lagt sig í
framkróka um að sverta fyrir-
tækin [ÍE og deCode Genetics]
með svigurmælum og ósann-
indum". Því til staðfestu fylgir
afrit af tveim lesendabréfum
sem Einar skrifaði í febrúar á
þessu ári til stórblaðanna
Times og New York Times.
Einar segist hafa verið fjar-
verandi þegar þetta bréf barst
en að nefndin hefði tekið mál-
ið upp á fundi sem haldinn var
22. júlí. Þar var afgreiðslu
þess frestað þar til Einar væri
mættur og stóð til að taka það
fyrir á næsta fundi sem halda
átti 4. ágúst. Af þeim fundi
varð aldrei því 29. júlí var
nefndin sett af.
Ráðuneytið á hagsmuna
að gæta
Um nýju reglugerðina segir
Einar að hann geti ekki séð að
þessi nefnd geti talist óháð.
„Tilnefningar í gömlu nefnd-
ina voru gerðar af þessum sex
aðilum án nokkurs samráðs
þeirra á milli. Nú skipar Heil-
brigðisráðuneytið tvo fulltrúa
og landlæknir einn. I ljósi
þess að landlæknisembættið
heyrir undir Heilbrigðisráðu-
neytið má segja að það ráðu-
neyti skipi nú meirihluta
nefndarmanna. Svo tilnefnir
dómsmálaráðherra einn og
menntamálaráðherra einn.
Það er því alveg ljóst að hér er
um að ræða nefnd sem sett er
undir stjómvöld.
I 7. grein reglugerðarinnar
segir að nefndin skuli setja sér
reglur sem séu í samræmi við
Helsinkiyfirlýsingu Alþjóða-
félags lækna. I þeirri yfirlýs-
ingu segir að allar rannsókn-
aráætlanir skuli senda til um-
fjöllunar í nefnd sem skuli
vera óháð rannsóknaraðilan-
um og þeim sem kostar rann-
sóknina. Ef við lítum á gagna-
grunnslögin sjáum við að Heil-