Læknablaðið - 15.09.1999, Side 72

732
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
læknar og aðrir vísindamenn,
innan og utan háskóla. Stjórn-
endur tóbaksfyrirtækjanna
vissu að tóbak veldur sjúk-
dómum og að nikótín er vana-
bindandi efni og þeir ræddu
um það hvort ætti að upplýsa
almenning um þetta eða ekki.
Gögnin leiddu einnig í ljós að
tóbaksframleiðendur ákváðu
að halda þessum niðurstöðum
og staðreyndum leyndum fyr-
ir almenningi og vísindaheim-
inum. Þeir brugðu á það ráð
að senda niðurstöðurnar til
lögfræðideilda sinna og lög-
fræðingarnir bönnuðu allan
aðgang að niðurstöðunum
undir því yfirskini að þau
vörðuðu skjólstæðinga þeirra
og þeir væru bundnir þagnar-
eiði þeirra vegna (17).
Ut á við töluðu tóbaksfram-
leiðendur um að enn væri
óljóst um tengsl reykinga við
sjúkdóma og að slík tengsl
væru ósönnuð. Bandaríska
læknatímaritið JAMA birti
umfjöllun um tóbaksframleið-
endur og þessi gögn Brown
and Wiliamson tóbaksfyrir-
tækisins árið 1995, þegar tób-
aksframleiðendur töpuðu lög-
bannsmáli sínu (16,17). Tób-
aksframleiðendur létu ekki
þarna við sitja heldur stofn-
uðu rannsóknarsjóði með þau
markmið að rannsaka hugsan-
leg tengsl reykinga og sjúk-
dóma. Þær rannsóknarspurn-
ingar sem þessir sjóðir settu á
oddinn voru hvort vafi léki á
því að tóbak ylli heilsutjóni og
þetta gerðu þeir til þess að afla
sér virðingar og til þess að
þagga niður í háskólafólki og
vísindamönnum. Þar eru eink-
um nefndir þrír bandarískir
rannsóknarsjóðir, sem voru að
meira eða minna leyti reknir
af tóbaksframleiðendum sjálf-
um, þeir eru The Council for
Tobacco Research, The Smoke-
less Tobacco Research Coun-
cil og Center for Indoor Ear
Research (20-22).
A síðustu árum hefur einnig
verið flett ofan af rannsóknum
tóbaksframleiðenda í Bret-
landi og á síðasta ári fjallaði
breska læknablaðið um
óprúttna hegðun tóbaksfram-
leiðenda (23).
Lokaorð
í þessari umjöllun hafa ver-
ið nefnd dæmi um að til sé
mikil þekking sem ekki hefur
birst í læknisfræðilegum vís-
indatímaritum eða annars
staðar. Spurningin er hvort
þekking, sem þannig er haldið
leyndri fyrir almenningi og
vísindaheiminum, er raun-
veruleg vísindi (24). Birting
rannsóknarniðurstaðna er
skylda og hluti ábyrgðar þess
sem framkvæma vill vísinda-
rannsóknir. Viðskiptahags-
munir hafa hindrað og geta
leitast við að koma í veg fyrir
birtingu rannsóknarniður-
staðna en það er óljósara hvort
viðskiptahagsmunir hafi
stuðlað að birtingu vísinda-
rannsókna. Við gerð rann-
sókna verður því ávallt að
hafa siðfræði klínískrar lækn-
isfræði í huga og að markmið-
ið sé að gjöra gott og forðast
að valda skaða (24).
HEIMILDIR
1. Ingelfinger FJ. Definiton of "sole
contribution". N Engl J Med 1969;
281:676-7.
2. Ingelfinger FJ. Medical literature:
the campus without tumbult. Sci-
ence 1970; 169: 831-7.
3. Klassirer JP, Angell M. The intemet
and the journal. N Engl J Med 1995;
332: 1709-10.
4. Ingelfinger FJ. Shattuck lecture. The
general medical joumal: for readers
or repositories? N Engl J Med 1977;
296: 1258-64.
5. Altman LK. The Ingelfinger rule,
embargoes, and joumal peer review
-part 1. Lancet 1996; 347: 1382-6.
6. Altman LK. Medical guardians,
aspirin report illustrates the control
of New England Joumal on data
flow. New York Times 1988 Jan 28.
7. Altman LK. The Ingelfinger mle,
embargoes, and joumal peer review
- part 2. Lancet 1996; 347: 1459-63.
8. Relman AS. The Ingelfinger mle. N
EnglJMed 1981;305:824-6.
9. Smith R. Promoting research into
peerreview. BMJ 1994; 309: 143-4.
10. van Rooyen S, Godlee F, Evans S,
Black N, Smith R. Effect of open
peer review on quality of reviews
and on reviewers' recommenda-
tions: a randomised trial. BMJ 1999;
318: 23-7.
11. Smith R. Opening up BMJ peer
review. BMJ 1999; 318: 4-5.
12. Relman AS. Lessons from the Dar-
see affair. N Engl J Med 1983; 308:
1415-7.
13. Fletscher RH, Fletscher SW;
Medical joumals and society: threats
and responsibilities. Am J Intem
Med 1992; 232:215-22.
14. Rafnsson V. Sjálfstæði ritstjóma
[editorial]. Læknablaðið 1999; 85:
199-201.
15. Rosenberg SA. Secrecy in medical
research. N Engl J Med 1996; 334:
392-4.
16. Glantz SA, Bames DE, Hanauer P,
Slade J. Looking through a keyhole
at the tobacco industry. The Brown
and Wiliamson documents. JAMA
1995;274:219-24.
17. Bero L, Bames DE, Hanauer P, Slade
J, Glantz SA. Lawyer control of the
tobacco industry's extemal research
program. JAMA 1995; 274: 241-7.
18. Rafnsson V. Hagsmunaárekstrar og
heilbrigðisfræði [editorial]. Lækna-
blaðið 1995;81:648-9.
19. Rafnsson V. Vísindin og ákvarðanir
í forvarnarmálum [editorial].
Læknablaðið 1999; 85: 107-8.
20. Lanken PN, Osbome ML, Terry PB.
Should our joumals publish research
sponsored by the tobacco industry?
Am J Respir Crit Care Med 1995;
151:269-70.
21. Engelhardt HT. The search for un-
tainted money. Am J Respir Crit
CareMed 1995; 151:271-2.
22. Caplan AL. The smoking lamp
should not be lit in ATS/ALA publi-
cations. Am J Respir Crit Care Med
1995; 1512: 273-4.
23. Dyer C. More secret tobacco indus-
try documents revealed. BMJ 1998:
316: 1923.
24. Boyd KM, Higgs R, Pinching AJ.
The New Dictionary of Medical
Ethics. London: BMJ Publishing
Group 1997.