Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1998, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 36
37
E-27. Sjúkdóma- og dánartíðni eftir
landshlutum á íslandi 1981-1995
Olafur Ólafsson, Símon Steingrímsson
Frá landlœknisembœttinu
Fyrri rannsóknir benda ekki til þess að verulegur
munur sé eftir landshlutum á dánartíðni vegna
langvinnra sjúkdóma eða slysa.
A árunum 1966-1970 var dánartíðni vegna
kransæðasjúkdóma marktækt hæst á Norðurlandi
eystra, vegna lungnabólgu í Reykjavík og vegna
slysa á Vestfjörðum (Cliff og Hagget 1988). Athug-
un fyrir árin 1980-1995 leiðir í ljós að marktækur
munur er á sjúkdóma- og dánartíðni, meðal annars
vegna kransæðasjúkdóma, háþrýstings, lungna-
bólgu, langvarandi berkjubólgu, maga- og skeifu-
garnasárs. Ennfremur er tíðni aðgerða svo sem
kransæðaþræðinga, gallaðgerða, liðaskipta í hnjám
og mjöðmum ásamt kviðsliti og botnlangabólguað-
gerða mismunandi eftir landshlutum. I sumum til-
fellum má skýra þennan mun. Itarlegri umræða
verður í fyrirlestri.
E-28. Dánarvottorð Reykvíkinga 80 ára
og eldri
Arscell Jónsson*, Helgi Sigvaldason**
Frá *öldrunarsviði Sjúkrahúss Reykjavíkur,
**Hjartavernd
Inngangur: Sjúkdómatíðni breytist með hækk-
andi aldri en röskur helmingur allra dauðsfalla á sér
stað eftir áttrætt. Athyglisvert er að athuga hvort
einfaldari flokkun slagæðasjúkdóma hefði áhrif á
áhættumat. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að sumir
öldrunarsjúkdómar, einkum heilabilun, eru van-
metnir í dánargreiningum og er áhugavert að kanna
hvort svipuð viðhorf ríki hérlendis.
Efniviður og aðferðir: Notuð eru dánarvottorð
einstaklinga 80 ára og eldri úr þýðisúrtaki frá Þjóð-
skrá 1981 og fylgt var eftir til september 1997. Þá
voru 98% látnir. Unnið var með ljósrit af einstök-
um dánarvottorðum frá Hagstofu íslands. Skrásett
var kyn, aldur. dánardægur, dánarstaður og heimili.
Skráð var orsök dauða samkvæmt dánarvottorði
(kóðun eftir ICD-9) og borið saman við dánaror-
sakir landsmanna 80 ára og eldri samkvæmt heil-
brigðisskýrslum árið 1990. Dánarorsakir voru
flokkaðar nánar í slagæðasjúkdóma, sýkingar, æxli
og aðra sjúkdóma. Flokkuð voru sérstaklega þau
dánarvottorð, sem skrásettu glöp í kafla I eða II og
þau dregin frá annarri flokkun.
Niðurstöður: Meðalaldur rannsóknarhópsins var
87 ár en meðaldánaraldur 92 ár. Af rannsóknar-
hópnum voru tveir á lífi í september 1997. Eitt
vottorðið barst ekki í tíma svo unnið var úr 102
ljósritum af upprunalegum dánarvottorðum 67
kvenna og 35 karla. Blóðþurrðarsjúkdómar í hjarta
voru dánarmein hjá 29,4% hópsins. Við einfaldari
flokkun dánarmeina fannst gott samræmi á milli
rannsóknarhópsins og dánarmeinaskrár úr Heil-
brigðisskýrslum fyrir 80 ára og eldri árið 1990:
slagæðasjúkdómar (53,9/53,5), æxli (15,7/17,8),
sýkingar (21,6/22,1) og „annað“ (8,8/6,5). Heildar-
kólesteról í blóði hafði öfugt U-laga samband við
lifun, einkum þegar fyrsta árinu var sleppt í út-
reikningi. Marktæk fylgni fannst ekki á milli kól-
esteróls og slagæðasjúkdóma eða æxla. Einn ein-
staklingur úr rannsóknarhópnum var talinn hafa lát-
ist úr „elliglöpum" (dementia senilis). Á dánarvott-
orðin voru ritaðar 29 aðrar greiningar á glöpum, 15
í kafla I (undirliggjandi) og 14 í kafla II (meðverk-
andi). Þær fundust í flokki með slagæðasjúkdómum
(12), sýkingum (10) og „öðrum“ sjúkdómum (8) en
engin með æxlum. Nokkur breytileiki var á kóðun
dánarvottorða án þess að það breytti niðurstöðum
að marki.
Ályktanir: Dánarvottorð sýna að blóðþurrðar-
sjúkdómar eru algengustu dánarmein aldraðra og
meira en helming dauðsfalla má rekja til sjúkdóma
í slagæðum. Elliglöp eru gróflega vanmetin sem
dánarmein sem skýra má að hluta með almennu
vanmati á fjölþættu ferli andláts þegar háum aldri
er náð. Eftir sem áður verða forvarnir í öldrunar-
lækningum að beinast að æðakölkun og ástæða er
til að geta elliglapa sérstaklega í heilbrigðisskýrsl-
um.
E-29. Vægi kólesteróls í sermi Reykvík-
inga 80 ára og eldri
Arsœll Jónsson*, Helgi Sigvaldason**, Nikulás
Sigfússon**
Frá *öldrunarlœkningadeild Sjúkrahúss Reykjavík-
ur, **Hjartavernd
Inngangur: Hátt kólesteról í sermi er þekkt fyr-
ir að vera sterkur áhættuþáttur fyrir kransæðadauða
en vægi þess sem áhættuþáttar fer dvínandi með
hækkandi aldri. Til þess að meta þetta betur var
gerð framskyggn þýðisrannsókn og fylgst með dán-
arorsökum fólks 80 ára og eldra, með hliðsjón af
kólesterólmagni í sermi sem mælt var í upphafi
rannsóknarinnar.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknarhópurinn,
fólki sem bjó á Reykjavíkursvæðinu, var valinn á
handahófskenndan hátt úr Þjóðskrá. Tíu einstak-
lingar voru valdir fyrir hvert aldursár á aldrinum 80
til 90 ára og 10 einstaklingar fyrir hver fimm ár eft-
ir nírætt. Beitt var stöðluðum aðferðum í þýðis-
rannsókn Hjartaverndar og þar á meðal mælingum
á heildarmagni kólesteróls í sermi allra þátttak-
enda. Rannsóknin fór fram 1982-1983 og úrtaks-
hópnum var fylgt eftir til septembermánaðar 1997.
Notuð var aðhvarfsgreining Cox við úrvinnslu á
niðurstöðum.