Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1998, Blaðsíða 69

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 36
61
E-75. Ristilkrabbamein á íslandi 1955-
1989. Afturskyggn rannsókn á nýgengi,
staðsetningu, vefjagerð, þroskunar-
gráðu og Dukes stigun
Lárus Jónasson*, Jón Gunnlaugur Jónasson*, As-
geir Theodórs**,***, Þorvaldur Jónsson****,
Jónas Magnússon*****, Jónas Hallgrímsson*
Frá *Rannsóknastofu Háskólans í meinafrœði,
**meltingarsjúkdómadeild St. Jósefsspítala Hafn-
arfirði, ***lyflœkninga- og ****skurðdeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur, *****handlœkningadeild Land-
spítalans
Inngangur: Ekki hefur áður verið gerð rannsókn
á vefjameinafræði ristilkrabbameina á Islandi. Nú
greinast um 80 ristilkrabbamein og 40-50 sjúkling-
ar deyja árlega úr þessum sjúkdómi hér á landi. Ar-
angur meðferðar hefur lítið breyst. Nýlegar rann-
sóknir styðja markvissari leit að þessum krabba-
meinum og forstigum þeirra. Tilgangur rannsókn-
arinnar var að útbúa gagnagrunn fyrir ristilkrabba-
mein á 35 ára tímabili með sérstakri áherslu á
vefjameinafræðilega þætti.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar um alla
sjúklinga sem greindust með ristilkrabbamein á
tímabilinu 1955-1989 fengust frá Krabbameinsskrá
KÍ. Farið var yfir allar vefjarannsóknarbeiðnir,
vefjasvör og krufningaskýrslur og öll smásjárgler
frá æxlunum endurskoðuð og endurflokkuð sam-
kvæmt WHO flokkunarkerfinu.
Niðurstöður: Alls voru upplýsingar um 1264
æxli í Krabbameinsskrá KÍ. Eftir yfirferð flokkuð-
ust 1205 æxli sem ristilkrabbamein. Aldursstaðlað
nýgengi hjá körlum jókst úr 8,2 í 21,8/100.000 og
hjá konum úr 7,9 í 15,8/100.000. Hefðbundin kirtil-
krabbamein (adenocarcinoma) voru 90,1% og
mucinous adenocarcinoma voru 7,4% en aðrar
gerðir voru sjaldgæfari. Flest æxlin voru meðal vel
þroskuð eða 70,1%, vel þroskuð æxli voru 13,4%
og 16,5% voru illa þroskuð. Unnt reyndist að
Dukes flokka 88,5% æxlanna og voru Dukes A
10,2%, B 35,6%, C 27,5% og D 26,5%. Litlar
breytingar urðu á Dukes stigun á tímabilinu. Flest
æxli greindust í vinstri hluta ristils en ekki urðu
marktækar breytingar á staðsetningu á tímabilinu.
Æxlum í hægri hluta fór hlutfallslega fjölgandi með
hækkandi aldri. Æxli í hægri hluta ristils voru
marktækt verst þroskuð og af hæstri Dukes stigun.
Marktæk fylgni var einnig á milli verri þroskunar-
gráðu og hærra Dukes stigs.
Ályktanir: 1) Ekki virðist árangur varðandi
greiningu ristilkrabbameina hafa batnað á rann-
sóknartímabilinu. 2) Mikilvægt er að beita frekari
aðgerðum til að greina æxlin fyrr í sjúkdómsferl-
inu. 3) Fullkomin ristilskoðun er nauðsynleg til að
greina ristilkrabbamein á fyrri stigum en nú er gert.
E-76. Skráning á kirtilæxlum í ristli og
endaþarmi á íslandi
Ásgeir Theodórs*, Ólafur Ólafsson**, Hrafn Tul-
inius***, Helga M. Ögmundsdóttir****, Jón
Gunnlaugur Jónasson*****, Nick Cariglia******,
Jón Steinar Jónsson*******
Frá *meltingarsjúkdómadeild St. Jósefsspítala
Hafnarfirði, **landlœknisembœttinu, ***Krabba-
meinsskrá Islands, ****rannsóknastofu í sam-
eindalíffrœði Krabbameinsfélagi Islands,
*****Rannsóknastofu Háskólans í meinafrœði,
******speglunardeild FSA, *******Heilsugœslu-
stöðinni Garðabœ
Inngangur: Nú greinast milli 95-110 ný tilfelli
af krabbameini í ristli og endaþarmi og um það bil
50-60 sjúklingar deyja ár hvert úr þessum krabba-
meinum hér á íslandi. Góðkynja kirtilæxli (aden-
oma) eru talin forstig nær allra illkynja krabba-
meina í ristli og endaþarmi. Þess vegna er æskilegt
að fjarlægja þau þegar við greiningu. Um 15-20%
einstaklinga hafa slík æxli í ristlinum, en sennilega
verða um 6-8% þeirra illkynja, ef þau ná að vaxa.
Mikilvægt er að fylgjast reglulega með þeim ein-
staklingum sem greinst hafa með kirtilæxli, vegna
hættu á endurvexti og nýmyndun. Hér á Islandi og
víða erlendis er framkvæmd takmörkuð skráning
þessara einstaklinga (aðallega bundin sjúkrastofn-
unum), en hvergi, svo kunnugt sé, nær slík skráning
til heillar þjóðar. Sú hugmynd hefur komið fram að
stofna og starfrækja kirtilæxlaskrá (National Polyp
Registry) hér á landi, en tvær aðskildar skrár hafa
verið færðar í meira en 10 ár. Samanlagður fjöldi
einstaklinga í þessum skrám er hátt á annað þús-
und.
Tilgangur: 1) Samræma skráningu (meingerð,
stærð, staðsetningu) kirtil- og ofvaxtaræxla
(hyperplastic polyps) sem eru fjarlægð úr ristli og
endaþarmi. 2) Auðvelda eftirlit með sjúklingum og
tryggja markvissara forvarnarstarf gegn myndun
ristil- og endaþarmskrabbameina. 3) Gera faralds-
fræðilegar og framskyggnar vísindarannsóknir á
æxlum í ristli og endaþarmi hjá fslendingum.
Framkvæmd: Upplýsinga yrði aflað frá Rann-
sóknastofu Háskólans í meinafræði, vefjarannsókn-
arstofunni Glæsibæ í Álfheimum og rannsókna-
stofu í meinafræði á FSA. Jafnframt fengjust hol-
sjárniðurstöður frá öllum speglunareiningum/-
deildum á landinu.
Niðurstöður: 1) Kirtilæxlaskráin verður þjón-
ustuskrá fyrir lækna (sérfræðinga og heilsugæslu-
lækna) um þá sjúklinga sem greinast með kirtil-
æxli. 2) Upplýsingar verða aðgengilegri til vísinda-
verkefna til dæmis til að kanna faraldsfræði æxla í
ristli og endaþarmi hjá íslendingum. 3) Hugmynd
að kirtilæxlaskránni verður kynnt nánar.