Sagnir


Sagnir - 01.10.1983, Page 29

Sagnir - 01.10.1983, Page 29
Halldór Bjarnason: Er sagnfræði nytsamleg? Menn hafa réttlætt tilvist og iðkun sagn- fræði á ýmsan hátt, öðrum hefur þótt það óþarft. En það er ekki óeðlilegt að iðkend- ur og unnendur sagnfræði reyni að réttlæta tilvist hennar þegar sífellt eru gerðar meiri kröfur til þess nú á tímum að öll iðja manna sé arðberandi eða hafi ótvírætt hagnýtt (praktískt) gildi. Ætlunin er að drepa á nokkur atriði sem menn telja gjarnan sagnfræði til gildis nú. Fleiri mætti telja upp, en það verður ekki gert hér. Naumast þarf að taka fram að lítil heimildakönnun liggur að baki þessu grein- arkorni. Það er vaxið upp úr einni spurn- ingu sögukennsluhópsins og annar efni- viður takmarkast af kunnugleika mínum. Af hverju? Mig langar fyrst að grípa niður í svar Gísla Gunnarssonar varðandi réttlætingu sagnfræðinnar, þar sem hann kemur einmitt inn á það af hverju sagnfræðin þurfi að rétt- læta tilvist sína: Skýringin á því að sagnfræðingar þurfa að réttlæta notagildi vísindagreinar sinnar liggur í því að ákveðnir skoðana- og hagsmunahópar hafa á reiðu kenningar um lausn samfélags- vandamála sem eru óháðar tíma og rúmi og skortir þá afstæðni, sem einkennir góða sagn- fræði. Sumar félagsvísindagreinar eru á ýmsan hátt andsögulegar í aðferðafræði og viður- kenna lítið gildi breytileika eða afstæðni í tíma og rúmi. Má hér nefna bæði sálfræði og hag- fræði, en gagnrýni á báðar þessar greinar felst í því að í þeim séu málin einfölduð um of og síðan séu viðamiklar og oft flóknar kenningar byggðar á einfölduðum grunni. Ýmsir aðilar hafa þannig haldið því fram að mestöll sú hagfræði, sem kennd er við vestræna háskóla, sé lítils virði sem raunhæf skilgreiningaraðferð á efnahagslífinu en þjóni hins vegar eigendum kapítalsins álíka vel og miðaldaguðfræðin þjónaði lénsherrunum. Afstaðan gagnvart sagnfræðinni ræðst því oft mjög af því hve mikið menn treysta á til- vist algildra, óhjákvæmilegra lögmála til lausnar á vandamálum samfélagsins; einnig af því hvort þeir telja að fjölbreytileiki og breytingar á ríkjandi samfélagsháttum séu æskileg fyrirbæri.1 Ingi Sigurðsson rekur þetta til uppgangs raunvísinda á þessari öld: Þá hefur tækniþróunin átt mikinn hlut í þeim umbyltingum á 20. öldinni, sem eiga sinn þátt í kreppu þeirri, sem ríkt hefur í hugvísindagreinum og í sagnfræðinni. A slíkum tímum er ekki eins auðvelt og áður var að leggja áherzlu á samhengið í sögunni, heimsmyndin hefur breytzt og hugmynda- fræði þar með; á miklum breytingatímum er gömlu gildismati varpað fyrir róða. Einnig hefur sú glæsta þróun, sem óneitanlega hefur orðið innan raungreina - hvað sem mönnum annars finnst um þær afleiðingar, sem þessi þróun hefur haft - ýtt undir það viðhorf, að leggja skuli strangan hagnýtingarmælikvarða á hugvísindagreinar og átt þátt í því að hrekja hugvísindin í varnaraðstöðu um sinn.2 Að mínu áliti er þessi spurning um „nyt- 27

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.