Sagnir - 01.04.1985, Qupperneq 14

VESTURGATA 30
áratugnum keyptu þeir bræöur blöð
þjóðernissinna, ísland og Ákær-
una.
Fyrsta sumarleyfið, sem Guð-
mundur fékk um ævina, var árið
1936 en þá notaði hann tækifærið
og fór ásamt sonum sínum í einnar
viku tjaldferð til Þingvalla. Eftir það
fékk hann sumarleyfi á hverju ári í
samræmi við gildandi samninga
milli atvinnurekenda og launþega.
Þess má geta að ef menn misstu
dag úr vinnu vegna veikinda eða af
öðrum orsökum var það dregið frá
sumarleyfi þeirra. Áður hafði Mar-
grét hins vegar nokkrum sinnum
brugðið sér í frí til vinafólks síns
austur í Biskupstungum og tók þá
yfirleitt eitthvað af börnum sínum
með sér. Þá varð Guðmundur eftir í
Reykjavík vegna vinnu sinnar.
Gaman og alvara
Áður hefur verið greint frá ströngu
námi og starfi þeirra Gísla og Har-
alds. Með því er ekki allt upp talið
því að þeir tóku þátt í fjölbreyttu fé-
lagsstarfi. Báðir voru þeir í fimleik-
um, glímu, á skíðum og síðast en
ekki síst í fótbolta í K.R. Gísli keppti í
K.R. allt frá 1928 til 1940. Haraldur
byrjaði hins vegar 1931, fyrst í yngri
flokkum félagsins en síðar í meist-
araflokki frá 1936 til 1947. Mikill tími
fór í íþróttaiðkanir og félagsstarfið
kringum þær.
Árið 1934 stofnuðu þeir bræður
ásamt fleiri ungum mönnum, Flokk
þjóðernissinna, sem í daglegu tali
gekk undir nafninu Nasistaflokkur-
inn. Þessir ungu menn slitu sig úr
tengslum við flokk sem bar nafnið
Þjóðernishreyfing íslendinga. Nas-
istaflokkurinn var í alla staði róttæk-
ari en hann og ungu mennirnir
sættu sig illa við linkind eldri mann-
anna í Þjóðernishreyfingunni. Þeir
bræður töldu að Nasistaflokkurinn
hefði þó fyrst og fremst verið stofn-
aður sem andsvar við uppgangi
kommúnista í Reykjavík.
Gísli og Haraldur voru sammála
um að þeir hefðu tekið réttan pól í
hæðina þegar þeir stóðu að stofnun
Flokks þjóðernissinna og unnu að
markmiðum hans. Á fjórða áratugn-
um eyddu þeir miklum tíma í starf
meðal flokksbræðra sinna, bæði
beint og óbeint. Þar kom til útgáfa
blaða, undirbúningur funda og"
kappræðna, fjöldagöngur, söfnun
styrktarfjár o.sfrv. Þá tóku flokks-
bræður sig til og fóru í fjallgöngur,
hjólreiðatúra eða styttri gönguferðir
um bæinn. Yfirleitt héldu flokks-
menn vel hópinn. Af þessu má sjá
að þeir bræður hafa tekið þátt í starfi
flokksins af lífi og sál. Þess má geta
að þeir Gísli og Haraldurvoru áskrá
hjá breska setuliðinu eins og margir
félagar þeirra.
Þegar leið að lokum áratugarins
dró mjög úr félagsskap nasista í
Reykjavík. Sneru þeir bræður sér
þá í æ ríkara mæli að störfum innan
iðnfélags síns, Sveinafélags skipa-
smiða. Báðir sátu í stjórn þess. Um
tíma var Haraldur formaður félags-
ins.
Það vekur athygli hve virkar tóm-
stundir þeirra bræðra hafa verið.
Þegar tekið er tillit til mjög langs
vinnutíma á þessum árum er óhætt
að fullyrða að hver mínúta hefur
verið nýtt.
í föstum skorðum
Hér að framan hefur verið farið
nokkrum orðum um lifnaðarhætti
fjölskyldunnar að Vesturgötu 30,
fólks sem lifði reglubundnu lífi, lífi án
stórkostlegra sviptinga. Margt er
það þó sem athygli vekur í fari fjöl-
skyldunnar. Heimilið var rétt 50m2
að stærð og fyrir bragðið hafa
þrengslin mótað allt líf hennar. Inn-
anstokksmunir voru fábreyttir og
aðeins það nauðsynlegasta rúmað-
ist á heimilinu. Svefnherbergi fólks-
ins var þar jafnframt stofa. Annarra
kosta var ekki völ. Margir urðu að
vera þar í hverju herbergi. Þægindi
öll voru takmörkuð eins og víða í
Reykjavík á þessum tíma. Þar má
nefna að heimilismenn höfðu ekki
aðgang að vatnssalerni, baðher-
bergi eða þvottahúsi.
í umfjöllun manna um fjórða ára-
tuginn gætir oft þeirrar tilhneigingar
að mála ástand kreppuáranna mjög
dökkum litum. Mönnum verður eðli-
lega tíðrætt um atvinnuleysið, hús-
næðisskortinn og erfiðleikana í
efnahagsmálunum. Hittgleymist oft
að fjölda fólks tókst að sneiða hjá
kreppunni að mestu leyti. Það gilti
um þá sem fasta atvinnu höfðu.
Ljóst er að fjölskyldan á Vesturgötu
30 átti síst erfiðara með að fram-
fleyta sér á fjórða áratuginum en
áratugina á undan. Heimilismenn
liðu aldrei skort en þurftu að gæta
ýtrustu sparsemi og aðhalds í fjár-
málum. Árvekni, vinnusemi og nýtni
hefur verið öllu þessu fólki í blóð
borin. Vinnudagurinn var langur en
það kom ekki í veg fyrir að menn
gætu lyft sér upp á stundum, hver
með sínum hætti.
Fleira mætti nefna sem vert væri
að gefa gaum. Hins vegar má ekki
gleyma því að þessi fjölskyldurann-
sókn býður ekki upp á víðtækar
ályktanir af neinu tagi þar sem úr-
takið er lítið og mynd sú, sem dregin
hefur verið upp af fjölskyldunni,
mjög jákvæð. Hins vegar ætti frá-
sögnin að veita nokkra hugmynd
um hvernig lífi fólks var háttað í
Reykjavík á fyrstu áratugum aldar-
innar, fólks sem bjó í eigin húsnæði
og hafði fasta vinnu.
Heimildir
Ólafur B. Ólafsson: ,.Slippfélagið í
Reykjavík 50 ára“, Akranes, 4,-
6. tölublað 1953.
SigurðurG. Magnússon: ,,Borgara-
legir híbýlahættir í Reykjavík
1930-1940“. B.A.-ritgerð í sagn-
fræði, heimspekideild Háskóla
íslands, 1984 (óprentuð).
Viðtöl: Gísli Guðmundsson og Har-
aldur Guðmundsson við höfund í
mars og apríl 1984.
12 SAGNIR