Sagnir - 01.04.1985, Qupperneq 27

FÉLAGSHYGGJA OG FRELSISÁST
Jónas Jónsson frá Hriflu. Hann svaraöi
Birni Kristjánssyni og Verzlunarólag-
inu fullum hálsi.
manna í Reykjavík, er skip þaö er
flutti bækling Björns upp í Borgar-
nes kom aftur til Reykjavíkur. Með
því fékk einn af eigendum Tim-
ans eintak af Borgarnessupplaginu.
Skömmu síðar bárust þær fregnir
frá ísafirði að Verzlunarólagid væri
komið þangað.
Tímamenn brugðu hart við og
ákveðið var að gefa út aukablað
Timans. Jónas Jónsson frá Hriflu
segir svo frá því: ,,Sama blýið í
setjaravél Actaprentsmiðju, sem
var að kólna úr pésa Björns, tók nú á
sig nýja mynd, og varð að fyrstu
tilkynningu um laumuspilið.“21
Daginn eftir kom aukablaðið út og
fór með sömu póstferð út um land
°9 það sem eftir var af bæklingi
Björns.
I aukablaðinu gerði Jónas ráð
fyrir að tilgangurinn með Verzlun-
drólaginu væri sá, að gera fjár-
hag kaupfélaganna tortryggilegan.
Björn hefði valið haustkauptíðina til
aö spilla fyrir verslun við kaupfélög-
ln og bæklingnum hefði verið laum-
að út, svo samvinnumenn gætu
ekki svarað honum fyrr en efni hans
hefði haft sín áhrif. Jónas vék einnig
aö Persónulegum högum Björns:
Hann er með ríkustu mönnum
landsins.... Fyrir nokkrum árum
kom B.Kr. (Björn Kristjánssonj til
þingsins, sagðist vera öreigi, og
bað um ellistyrk. Menn trúðu hon-
um þá. Hann hefir síðan fengið
um og yfir 8000 Kr. á ári i öreiga-
framfærslu.... Bændurnir sem
hafa búið með tekjuhalla, þótt lítill
sé á kauþmannagjaldþrotsvísu,
nú í 2-3 ár, gefa þessum öreiga
8000 Kr. á ári af fátækt sinni. Nú
vill hann launa þeim með þeirri
fræðslu, að þeir séu skuldugir og
fátækir.... Mun Björn Kristjáns-
son sannsögulli um verslunar-
málin í laumupésa sínum nú, en á
Alþingi forðum, er hann gaf sjálf-
um sér öreigavottorðið, innan um
þingheim allan, sem vissi fullvel
hvað klukkan sló?22
Með öreigastyrknum átti Jónas við
eftirlaun Björns Kristjánssonar, er
hann fékk eftir að hann lét af ráð-
herraembætti að eigin ósk 23
Andstæðingar samvinnumanna
litu öðrum augum á silfrið. í íslend-
ingi var bæklingurinn sagður stilli-
lega ritaður og öfgalaus og íhugun-
arefni öllum skynibornum mönnum.
Morgunblaöiö taldi bæklinginn
þarfa bók og lofaði hann mjög.24
Samvinnumönnum kom til hugar
að höfða mál gegn Birni en ekkert
varð úr því. Var talið að þá myndi
Björn lögsækja þá Jónas Jónsson,
Tryggva og Jónas Þorbergsson,
vegna skrifa þeirra í sinn garð. Um
málshöfðunina hafði Hallgrímur
Kristinsson þetta að segja: „Sumir
hér vilja líta þannig á, að Björn sé
svo auvirðileg persóna, að það
verði honum til upphefðar að virða
hann svo mikils, að fara í mál við
hann.“25
Brugðið var á það ráð að gefa út
sérstakt hefti af Tímariti íslenskra
samvinnufélaga tileinkað barátt-
unni gegn Verzlunarólaginu. Var
þar ritgerð eftir Pál Jónsson, kenn-
ara á Hvanneyri, og grein eftir Jón-
as Þorbergsson, en hún hafði áður
birst í Degi. í ritgerð sinni skýrði Páll
svo frátilurð Verzlunarólagsins-.
ýmsir kaupmenn, einkum sumir
stórsalar í Rvík, skoða það [ Sam-
bandið] sem varg í sinni veiði-
stöð. Þeim þykir það vera komið
of nærri sér. Þeir þykjast eiga
þessa atvinnu og vera sjálfkjörnir
forráðamenn bænda í viðskiftum
þeirra utanlands og innan. Það
munu vera tildrögin til laumupés-
ans, hinna látlausu ofsókna
kaupmanna á hendur Samband-
inu og annara samvinnufélaga
landsins,.. .26
Jónas Þorbergsson taldi tilganginn
með Verzlunarólaginu þann að
tortryggja verslunarfyrirtæki bænda
í augum lánastofnana bæði inn-
lendra og erlendra. í Tímaritinu var
einnig birt vottorð endurskoðenda
Sambandsins um skipti þess við
Landsverslun og yfirlýsingar
tveggja lögfræðinga um að hægt
væri að segja sig úr Sambandinu 27
Björn Kristjánsson
lögsóttur
Björn Kristjánsson gaf út annan
bækling rétt fyrir jólin 1922 og
nefndist hann Svar til Tímarits
Hallgrímur Kristinsson, forstjóri Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga 1915-
1923.
SAGNIR 25