Sagnir - 01.04.1985, Síða 37

Sagnir - 01.04.1985, Síða 37
MORGUNBLAÐIÐ OG NASISMINN Fjórði áratugurinn var á margan hátt mikill umbrotatími. Kreppan var allsráðandi í heiminum. Margir eygðu nýjan og betri heim í kommúnismanum. Með valdatöku Adolfs Hitlers 30. janúar 1933 eygðu enn aðrir bjartari tíma undir merki hans. Amk. stæði hann sem bjarg gegn heimsbyltingaráformum kommúnista. Heima á Fróni endurspegluðust atburðirnir í smækkaðri mynd. Harðvítug stjórnmálaátök hér á landi snerust öðrum þræði um afstöðunatil atburða úti í hinum stóra heimi. Hér töldu margir nasismann eina raunhæfa kostinn í baráttunni gegn heimsbyltingarmönnum. Nasisminn hafði enn ekki fengið tækifæri til að sýna sína réttu ásjónu. Hér verður skýrt frá afstöðu Morgunblaösins til Þriðja ríkisins og skoðanabræðra Hitlers á íslandi, þjóðernissinna. „Dagur hinnar vaknandi þjóðar“ Fréttaflutningur Morgunbladsins af stjórnarskiptunum í Þýskalandi 30. janúar 1933 bentu tæplega til þess að nýir tímar væru í vændum fyrir ríki álfunnar. Stuttu eftir valda- töku Hitlers fylgdu fréttir um harka- legar aðgerðir stjórnarinnar gegn pólitískum andstæðingum svo og gyðingum. í Morgunblaöinu var nánast enga gagnrýni að finna á þessar aðgerðir. Engir atburðir höfðu enn gerst sem gáfu tilefni til þess. Til að byrja með var litið á nasismann sem heilbrigt andsvar gegn sýkingu kommúnismans. Fyrstu meiriháttar tíðindin sem Morgunblaöið færði lesendum sínum frá Þriðja ríkinu var bruni rík- isþinghallarinnar. Athugasemdar- laust var skýrt frá því sem þýsk stjórnvöld höfðu látið frá sér fara um málið. Ekki var Alþýöublaöiö sama sinnis og það fór fyrir brjóstið á Morgunblaðsmönnum: En hvað gerir stjórnmálaritnefnd Alþýðublaðsins við fregn þessa? Hún snýr henni við. Það eru ekki kommúnistar sem kveikt hafa í þinghúsinu í Berlín, segir hr. alþm. Hjeðinn Valdemarsson. Oðru nær það eru þýsk yfirvöld, sem lagt hafa hina glæstu þing- höll að miklu leyti í rústir(l). Eins og hann viti þetta ekki betur en t.d. lögreglan í Berlín(l). En hvers vegna þessi yfirbreiðsla yfir talandi staðreyndir, hvers vegna þessar barnalegu málsbæturfyrir athæfi og byltingarstarf þýskra kommúnista.1 í garð kommúnista ríkti hið mesta hatur hjá Morgunblaöinu. Kommúnistaflokkur íslands starfaði á þessum tíma sem deild í Komin- tern, það eitt var ærin ástæða til að líta hann hornauga. Reyndar hélt blaðið því fram að þessi flokkur væri stórhættulegur sjálfstæði íslensku þjóðarinnar og yrði að stemma stigu við fylgisaukningu hans. í barátt- unni fyrir völdum leyfðu kommún- istar sér allt eins og bruninn í Berlín hefði borið með sér: Kommúnistar byrjuðu kosninga- hríðina með því hermdarverki, að kveikja í ríkisþinghöllinni, og jafn- framt ætluðu þeir að koma á stað borgarastyrjöld í landinu þannig að ekki væri unt að ganga til kosninga. En þessi Lokaráð snerust svo í höndum þeirra, að nú er ríkisstjórnin einhuga um það, að eyða þeim óaldarflokki algerlega.2 Aðgerðir Hitlers gagnvart komm- únistum voru vissulega litnar mild- um augum. Tylliástæðan sem fékkst með brunanum var á engan hátt gagnrýnd. Gagnvart kommún- istalýðnum dugði ekkert hálfkák. Skömmu eftir þingkosningarnar birtist löng grein í Morgunblaöinu undir fyrirsögninni „Sigur Hitlers“. Upphafsorð hennar voru á þessa leið: Hitler hefir ekki eingöngu komist til valda á löglegan hátt. Honum hefir líka tekist að skapa stjórn sinni þingræðislegan grundvöll við almennar þingkosningar. Skömmu fyrir þingkosningarnar 5. mars, sagði Goebbels, að kosningadagurinn ætti að verða „dagur hinnar vaknandi þjóð- ar“.3 Morgunblaöiö tók því vel hinum nýju ,,löglega“ kosnu húsbændum í Berlín. í framhaldi af því mátti reikna með að blaðið liti vonaraugum til nýstofnaðrar þjóðernishreyfingar hérá landi. íslenska þjóðernishreyfingin Vorið 1933 var stofnuð hér íslensk þjóðernishreyfing. Fyrirmynd henn- ar var sótt til Þýskalands og sagði Morgunblaöiö að vinstri menn og Hriflungaliðið hefði hlaupið upp til handa og fóta vegna þessa atburð- ar. Tók blaðið í byrjun upp hansk- ann fyrir hina nýstofnuðu hreyfingu. í Reykjavíkurbréfi, þann 14. maí 1933, var ma. farið þessum orðum um hreyfinguna: „Er óþarft að taka það fram, að þjóðernissinnum detta engin spjöll lýðræðis í hug en fylgja af alhug efling ríkisvalds, er spornar við hvers konar yfirgangi ofbeldis- seggja."4 Höfundur bréfsins virðist hafa haft brunann í Berlín til hlið- sjónar. Sókn væri besta vörnin gegn kommúnistum. Þessu voru gerð enn betri skil í forystugrein nokkru seinna: Eins og sjúkdómur í sæmilega heilbrigðum líkama hrindir af stað gagnverkandi starfsemi til varnar SAGNIR 35
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.