Sagnir - 01.04.1985, Page 42

mdd/^i ikiqi Anmnr. macicmimm
aðeins hafa verið tímabundin
styggð. Enda var Hitler enn aðeins
að smala „týndum sauðurrT inn í
Þýskaland. Hann boðaði enga
heimsbyltingu nasista. Kröfur hans
hljóðuðu aðeins upp á þann sjálf-
sagða rétt að þýsku þjóðarbrotin
ættu að tilheyra Þýskalandi. Ásetn-
ingur hans átti ekkert skylt við
heimsbyltingarboðskap kommún-
ista. En hvað lá raunverulega til
grundvallar þægð Morgunblads-
ins gagnvart Hitlers-Þýskalandi?
Hagsmunir íslands í veði
Það kom nokkuð glöggt fram I
Morgunblaöinu á þessum árum að
forðast bæri að gefa Þjóðverjum
nokkra átyllu til viðskiptalegra
þvingana vegna fjandsamlegra
skrifa. Stuttu eftir valdatöku Hitlers
bar nokkuð á óspektum kommún-
ista við þýsk kaupskip í íslenskum
höfnum. Reyntvarað rífa niðurfána
stjórnarinnar, hakakrossfánann.
Fljótlega linnti óspektum þessum
en meðan á þeim stóð gagnrýndi
Morgunbladiö þær harðlega. Taldi
blaðið að þarna væri að óþörfu verið
að ögra Þjóðverjum. Gætti hræðslu
um að þeir kynnu að grípa til ein-
hverra hefndaraðgerða, td. við-
skiptaþvingana. Á sama hátt taldi
blaðið það hættulegt hagsmunum
íslands, ef dagblöðin kynnu sérekki
hóf í níðskrifum um Þýskaland.
Hvort önnur blöð sinntu þessu skal
ekki fullyrt en Morgunbladiö fylgdi
þessari línu allvel. Á það sérstak-
lega við um seinasta hluta tímabils-
ins, þegar Tékkóslóvakíudeilan
stóð sem hæst.
Greinar um viðskiptamálin voru
ekki margar en í ársbyrjun 1936 var
lítillega fjallað um mikilvægi þeirra í
grein er nefndist „Þýskalandsvið-
skiptin". Var hún skrifuð í tilefni
samningaumleitana Jóhanns Þ.
Jósefssonar alþingismanns í
Þýskalandi. Sagði þarma.:
Þeim mun meiri markaði sem við
missum, þeim mun meira áríð-
andi verður það, að halda þeim
sem eftir eru með öllum mögu-
legum ráðum. Þjóðverjar hafa nú
t.d. verið aðalkaupendur að síld-
arafurðum okkar undanfarin ár.
Þar hefir verið besti markaðurinn
fyrir síldarlýsið, síldarmjölið, og
ekki síst fyrir fiskimjölið okkar.
Það má segja, að þessi markaður
í Þýskalandi fyrir íslenskar afurðir
er orðinn þjóðinni alveg ómiss-
andi.21
Sagt var að togaraútgerðin hefði
einnig notið góðs af Þýskalands-
markaðnum. Sömu sögu mætti
segja af landbúnaðinum, hefði td.
talsvert af ull selst þangað. í lok
greinarinnar var enn frekar ítrekað
mikilvægi viðskiptanna: „Þegar þar
við bætist að í Þýskalandi getum við
notið mjög hagkvæmra kaupa á
ýmsum nauðsynjavörum, er það
sýnilegt hve mikið hagsmunamál
það er okkur íslendingum að vel
takist með viðskiptasamninga
þessa.“22 í bókinni Ófriöur i aösigi
segir Þór Whitehead sagnfræðingur
að viðskiptasamningarnir við
Hitlersstjórnina hafi verið óhag-
stæðir íslendingum. Samt varðtals-
verð aukning í viðskiptum landanna
eftir valdatöku nasista.23
Vegna níðskrifa íslensku dag-
blaðanna um Þýskaland, kemur
þetta fram í bók Þórs: ,,Á árunum
1933-37 létu þýskir embættismenn
oft brýrnar síga yfir framferði og
skrifum íslendinga, þótt ekki reyndu
þeir að nota viðskipti sín hér til að
segja íslenskum stjórnvöldum fyrir
verkum.“24 Það var ekki fyrr en I
ársbyrjun 1938 sem Þjóðverjar
breyttu um stefnu í þessum málum.
Hér á landi varð Pjóöviljinn fyrstur
til að egna Þjóðverja. Kom það í hlut
Dr. Gúnters Timmermanns, ræðis-
manns Þýskalands, að kvarta und-
an níðskrifunum:
Var Timmermann falið að til-
kynna ríkisstjórn íslands, að það
gæti „haft alvarlegustu afleiðing-
ar í för með sér fyrir samskipti
íslands og Þýskalands“, ef ekki
yrði lát á slíkum hatursskrifum.
Það leynir sér ekki hvað í hótun-
um Þjóðverja fólst. Þeir vissu,
hvernig þjarma mátti að íslend-
ingum, svo að um munaði. Vöru-
skiptin voru í höndum þeirra orðin
að tæki til að hafa áhrif á íslend-
inga.25
Hugboð Morgunblaösins reynd-
ist þegar til kom ekki alveg út í hött.
Morgunblaöinu reyndist þó auð-
40 SAGNIR