Sagnir - 01.04.1985, Page 51

JÓN LEIFS
Jón Leifs áefri árum. Eftirad stormar höfðu leikið um hann íáratugi var nú farið
að hægjast um. Kannski þó um of, því enn stóð á almennri viðurkenningu á
verkum hans.
1963. Þar með aflögðust metnaðar-
fyllstu samtök sem Jón hafði staðið
fyrir.
Eftir þetta dró Jón sig að mestu úr
sviðsljósinu og skarkalanum, enda
var hann líklega búinn að fá nóg.
Hann lést svo árið 1968, 69 ára
að aldri.
Vinsæll eða hitt þó heldur
Jón Leifs varð aldrei spámaður í
sínu föðurlandi. Þótt hann nyti á
tímabili umtalsverðra vinsælda í
Þýskalandi, náðu þær aldrei hingað
til lands.
Á árunum 1920-30 bar mikið á
honum í blöðunum. Þareru söguraf
sigrum hans í Þýskalandi, nýjustu
verkum hans og þjóðlagasöfnun.
En það eina sem í raun og veru var
spilað eftir hann hér voru píanólög
sem hann lék sjálfur ásamt konu
sinni, líklega vegna þess að ekki
voru til nógu margirgóðirhljóðfæra-
leikarar á landinu til þess að flytja
stóru hljómsveitarverkin. Þegar ís-
lendingar fóru svo seinna að heyra
þau, leist þeim ekkert á og fannst
sem að þarna hefði örninn orpið
kríueggi. Þessi hávaði var nefnilega
í algjörri andstöðu við það sem
landinn taldi vera ,,fallegt“, svo
hann hélt bara áfram að hlusta á
sína íslensku einsöngvara og kóra.
Ekki jukust vinsældirnar þessi þrjú
ár sem hann átti að vera að vinna
hjá útvarpinu en eyddi þess í stað
mestum tíma við að rakka niður allt
sem íslendingar höfðu áður gert í
tónlistarmálum, utan sín eigin verk
auðvitað. Þau voru frábær. Víst er
að gorgeirinn einn hefur skyggt tals-
vert á verk Jóns.
Hann var líka umdeildur erlendis
°g gagnrýnin sem hann fékk þar var
annaðhvort mjög góð eða mjög
slæm. Það kom fyrir að flestir áheyr-
endurnirgengju útaftónleikum með
verkum Jóns en víst er að þeir sem
eftir sátu voru þeim mun hrifnari.
Þýska stórtónskáldið Paul Hinde-
mith var ekkert að skafa utan af því
þegar hann var spurður um hvort
hann hefði heyrt einhverja tónlist
eftir Jón Leifs. Hann svaraði: ,,Yes,
if you call that music.“5
Á íslandi átti Jón fámennan hóp
harðra stuðningsmanna. Þeir héldu
honum tónleika í Þjóðleikhúsinu á
sextugsafmælinu þar sem ein-
göngu voru flutt verk Jóns. Flest
verkin fengu þar sinn fyrsta og eina
flutning.
Frá stríðslokum sat Jón og samdi
og samdi en enginn vildi flytja verkin
hans. Þau hafa bara legið ofan í
skúffu og safnað ryki. Þetta áhuga-
leysi fyrir verkum Jóns er furðulegt.
Hann var langt á undan sinni sam-
tíð, en núna eftir svona mörg ár ætti
að vera búið að taka hann í sátt.6
Tónlist Jóns var einstæð. Hún á
sér hvergi nokkra samsvörun í
nokkru landi á nokkrum tíma. Hvert
tónskáld hefur sinn stíl; stundum er
hann eins og hjá öllum hinum og
stundum sérstakur. Sé hann nógu
sérstakur getur maður sagt: ,,Þetta
gæti verið eftir Beethoven“. En
þegar maður heyrir tónlist Jóns
Leifs er ekkert ,,gæti verið“; þetta
ER eftir Jón Leifs. Á því er enginn
vafi. Hann var algjörlega ósnortinn
af smekk almennings og tísku-
straumum, heldur hélt sínu striki og
samdi einhverja þá stórbrotnustu
og mikilfenglegustu tónlist sem
saman hefur verið sett á íslandi og
þótt víðar væri leitað.
Af hverju eru íslendingar búnir að
gleyma Jóni Leifs?
SAGNIR 49