Sagnir - 01.04.1985, Qupperneq 71

Sagnir - 01.04.1985, Qupperneq 71
EF ÚNGIR MENN ... Ónýti Dana Viö byrjum árið 1841, áriö sem Ný félagsrit komu fyrst út. Þaö þykir annars ekki minnisstætt ár í sögu Islands. Börn eru ekki látin muna þaö (nóg er af árum samt); þaö er ómerkt af stórviðburðum í sögubók- um enda viðburðasnautt eins og flest önnur. En þaö markaði tölu- verö kaflaskil í lífi íslendings í Kaup- mannahöfn og vegna þess aö saga hans er svo samofin sögu íslands á 19. öldinni, markaöi 1841 einnig svolítil kaflaskil fyrir þjóö hans. Þetta var áriö sem Jón Sigurðs- son hóf fyrir alvöru afskipti sín af stjórnmálum. Hann stóð þá á þrí- tugu og haföi komið til Hafnar aö læra málfræði án þess þó aö festa hugann við þaö nám sérstaklega. Þess í staö kynnti hann sér sögu Islands og undirbjó sig þannig undir stjórnmálabaráttuna og þaö er óhætt aö segja að hin mikla kunn- átta, sem hann haföi á málefnum Islands hafi komiö berlega í Ijós í fyrstu ritgerð hans í fyrsta tölublaði Nýrra félagsrita, og alltaf síöan. í þessari ritgerö, sem ber heitiö .,Um alþíng á íslandi", skammar hann Dani ma. fyrir að hafa ekki getað varið ísland á ófriðartímum og svo sé enn um hans daga. Jón fjallar um það í löngu máli hversu nauðsynlegt honum þykir aö hafa innlent fulltrúaþing í landinu og telur átta röksemdir máli sínu til stuön- ings. Þaö er í hinni fimmtu sem hann kemur aö ónýti Dana í varnarmál- urn. Hann segir: Ef aö eitt land á aö vera ööru háö aö öllu leyti, þá á það að minnsta kosti skilið að því sé veitt sú vernd og forsvar á móti öðrum, sem hver þegn á aö stjórninni. Þegar stjórnin sér ekki fyrir vernd lífs og eigna og réttinda þegna sinna, þá er hún ónýt stjórn, því hún gjörir ekki þaö sem henni er ætlað.2 Nú er ekki hægt aö sjá af þessu að Jón hafi haft stórkostlegar ahyggjur af varnarleysi landsins í sjálfu sér. Ástæðan fyrir því aö hann nefnir það yfirleitt er sú aö það er eitt af vopnum hans í baráttunni fyrir pólitískri sjálfsstjórn. Þess vegna er ekki hægt aö taka fullt mark á þess- ari gagnrýni Jóns á Dani. Honum er aö sjálfsögðu meira í mun aö fá inn- lent þing en að hér fyllist allt af dönskum hermönnum, sem ein- ungis myndu herða tök konungs á íslandi. Hann treystir heldur ekki Dönum og segir aö valt sé fyrir ísland aö vænta hjálpar frá þeim ef ófriö ber aö höndum því að einn daginn gæti svo farið aö Danir ,,verði meö þeim sem íslandi geta oröið hættulegastir“.3 Landvarnir og vopnaburður Tveimur árum seinnaeða árið 1843 víkur Jón aftur aö vörnum íslands í málgagni sínu Nýjum félagsritum. Greinin ber að þessu sinni heitið ,,Um verzlun á íslandi" og er löng, 127 síður, en fimm af þeim helgar hann varnarmálum. Hann skamm- ast út í þá framkvæmd að gera þjóö- ina vopnlausa eftir siðaskiptin og kennir því um aö flest gengi öfugt í landinu síöan og þaö yröi visið og dáðlaust sem strá fyrir vindi.4 Hon- um þykir þaö enginn kostur á mann- kyninu aö hver þjóö skuli vera ,,við- búin til varnar móti annarri, einsog móti villudýrum"5 en þaö er á hon- um aö heyra aö þaö sé töluvert hnignunarmerki aö ekki skulu vera hér á landi vopnum búin hreysti- menni. Því er og varla trúanda, aö blóö enna fornu kappa sé orðið svo þunnt í æðum niöja þeirra, sem nú lifa, aö þeim hitni ekki þegar þeir hugsa til að land þaö, sem forfeöur vorir voru búnir til aö verja með oddi og egg, skuli nú vera ofurselt hverjum sem hafa vill, fyrir ræktarleysi, tvídrægni og ragmennsku margra ættliða, sem hverr hefir verið öörum ónýtari, að kalla má, þegar vernda skyldi gagn landsins og verja réttindi þess og frelsi.6 Hann segir síöan aö viöbúið sé aö nokkrir verði á móti vörnum og vilji heldur ,,láta einn strokumann með fáeinum þorpurum vaöa ígegnum heil héruö óhindraðan eins og dæmi hafa gefizt“7 en vonandi eru þeir þó færri, segir Jón, sem hugsa á hinn veginn. Þá ræöir hann um hentugt fyrir- komulag varna og því er hægt aö skipta í þrjá liði. í fyrsta lagi telur Jón aö ekki þurfi aö óttast aðsóknir af miklum her í einu, ef svo brynni viö að ráöist yrði á landið, og því þurfi aðeins fastar varnir á einstöku stöö- um, þar sem mestar eignir og flest fólk er saman komiö. í ööru lagi yröi aö vera hægt að draga saman flokk manna á skömmum tíma hvar sem líklegt væri aö lagt yröi aö landi, en ef óvinir kæmust á land yröi í þriöja lagi að vera hægt að reisa þeim far- artálma ,,og skjóta mætti á þá nær undan hverjum steini“8 Þetta er í eina skiptið, sem Jón talar á ein- hvern hátt um fyrirkomulag varna á íslandi. Skorturinn á vopnum og vopn- færum mönnum fer mjög fyrir brjóstiö á Jóni og aðdáun hans á því sem kalla mætti hermennsku í smá- um stíl til uþpbyggingar þjóðarstolti, leynir sér ekki. í þessari sömu rit- gerö hvetur hann unga menn til aö stofna skotvarnarlið. Ef úngir menn tæki sig saman um aö eignast góöar byssur meö góöum aðbúnaði öðrum, og hverr keþþtist viö annann aö læra sem bezt aö skjóta og fara meö byss- ur... þá virðist mér líkindi til aö skotvarnarlið mætti komast á fót svo hæglega, aö menn fyndi varla til kostnaðarins, og væri þá hægt að taka til slíkra manna hvenær sem viö lægi. Þaö er al- kunnugra enn frá þurfi að segja, hversu mjög þaö dirfir menn og hvetur, aö kunna aö fara meö voþn, og aö sama skapi mundi þaö lífga þjóöaranda og hug manna, að vita, að sá liðskostur SAGNIR 69
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.