Sagnir - 01.04.1985, Side 96

Sagnir - 01.04.1985, Side 96
KRAFA UM RÁÐHERRAÁBYRGÐ yrði konungur þá að víkja ráðherr- anum frá. Ónauðsynlegt væri því að takmarka neitunarvaldið. Það væri auk þess óraunhæft að krefjast þess á íslandi á meðan það væri ótakmarkað í dönsku stjórnar- skránni.18 Áhrif Jóns Sigurðssonar og hugmyndir hans um þingræðis- skipulag á íslandi urðu því til þess að kröfur um takmarkað neitunar- vald konungs voru svæfðar. Að öðru leyti virðist Jón hafa talað fyrir daufum eyrum. Menn taka almennt ekki að hugsa um framgang þingræðis, en þó einkum kröfunnar um ábyrgð ráð- herra fyrir Alþingi, fyrr en hugað var að endurskoðun stjórnarskrárinnar sem íslendingar fengu 1874. Þegar stöðulögin voru sett 1871 og stjórn- arskráin gefin íslendingum var al- gerlega gengið fram hjá hugmynd- um Jóns um stjórnarskrárbundna ráðherraábyrgð fyrir Alþingi. Danir sömdu stjórnarskrána eftir sínu höfði. íslandsráðherrann var einn dönsku ráðherranna. Fulltrúi fram- kvæmdavaldsins á íslandi, lands- höfðinginn, var undirmaður (slands- ráðherra og einungis ábyrgur fyrir Tilvísanir 1 Didriksen, Odd: „Upphaf kröf- unnar um þingræði á íslandi." Saga 3 (Rv. 1960-63), 185- 188. 2 Einar Arnórsson: Réttarsaga Alþingis. Rv. 1945, 446-453. 3 Danske forfatningslove og forfatningsudkast. Udgivet med indledninger af Jens Himmelstrup og Jens Moller. Kh. 1932,56-71. 4 Didriksen, Odd: „Upphaf kröf- unnar um þingræði á íslandi", 187. 5 Jón Sigurðsson: „Alþíng á ís- landi.“ Ný félagsrit 6 (Kh. 1844), 95. 6 Minningarrit aldarafmælis Jóns Sigurössonar. Rv. 1911, 161 og 168; Bréf til Gísla Hjálm- Hannes Hafstein, fyrsti ráðherra ís- lands. honum en ekki löggjafarvaldinu, Al- þingi íslendinga. Þannig var málum skipað þartil íslendingarfengu inn- lenda ráðherrastjórn. Jón Sigurðs- son lifði því ekki að sjá þingræðis- hugmyndir sínar framkvæmdar á íslandi. arssonar 27.5.1850 og Jens Sigurðssonar 12.9.1850. 7 Sbr. td.: Jón Sigurðsson: „Hug- vekjatil íslendinga." Nýfélags- rit 8(Kh. 1848), 7. 8 Minningarrit aldarafmælis Jóns Sigurdssonar, 168; bréf til Jens Sigurðssonar 12.9. 1850. 9 Minningarrit aldarafmælis Jóns Sigurössonar, 161; bréf til Gísla Hjálmarssonar 27.5. 1850. 10 Minningarrit aldarafmælis Jóns Sigurdssonar, 164; bréf til Gísla Hjálmarssonar 27.5. 1850. 11 Jón Sigurðsson: „Stjórnarmál og fjárhagsmál íslands“, 29. 12 Didriksen, Odd: „Upphaf kröf- unnar um þingræði á íslandi", 195. Lokaorð Það má fullyrða að í kringum 1850 hefur Jón Sigurðsson gert sér vonir um að þingræði kæmist á í framtíð- inni á íslandi. Þingræðishugmyndin er í mjög nánum tengslum við kröfu Jóns um ráðherraábyrgð fyrir Al- þingi. Sú krafa er frekar óljós - það er ekki ótvírætt að hún feli í sér stjórnmálalega ábyrgð og þar með þingræði. Af þessu leiðir að eftir að hann hættir að tala ákveðið um þingræði snemma á 7. áratugnum er mjög erfitt að átta sig á því hvort hann hefur gefið þingræðið upp á bátinn eða hvort það er hluti af kröf- unni um ráðherraábyrgðina. Jón ræðir þingræðið ekki sér- staklega eftir 1863. Krafan um ráð- herraábyrgð fyrir Alþingi verður aftur á móti áríðandi stefnumál í sambandsmálinu við Dani. Tillögur dönsku stjórnarinnar stönguðust algerlega á við þingræðishugmynd- ir Jóns og tillögur Þjóðfundarins 1851 um íslenska stjórn er væri ábyrg fyrir Alþingi og óháð dönsku stjórninni og danska þinginu. 13 Jón Sigurðsson: „Stjórnarmál og fjárhagsmál íslands.“ Nýfé- lagsrit 23 (Kh. 1863), 29. 14 Sbr. einnig Minningarrit aldar- afmælis Jóns Sigurössonar, 295; bréf til Konrads Maurers, 3.9.1860. 15 Didriksen, Odd: „Upphaf kröf- unnar um þingræði á íslandi“, 193. 16 Minningarrit aldarafmælis Jóns Sigurössonar, 168; bréf til Jens Sigurðssonar, 12.9. 1850. 17 Didriksen, Odd: „Upphaf kröf- unnar um þingræði á íslandi", 187-188. 18 Undirbúningsblaö undir Þjóöfundinn aö sumri 1851. Rv. og Kh. 1850 og 1851,7-8. 94 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.