Sagnir - 01.04.1985, Side 97

Sagnir - 01.04.1985, Side 97
Magnús Hauksson Skólabókadæmi Þingræði og ráðherraábyrgð Þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð heyrðust raddir er töldu það óþingræðislegt að einn ráðherranna var ekki þingmaður. Fólki fannst að einungis kjörnir þingmenn hefðu rétt til að vera ráðherrar. Það rifjaðist þó upp fyrir mönnum að reyndar hafði það gerst fyrr í ís- landssögunni að aðrir en þingmenn hefðu skipað ráðherraembætti og ein utanþings- stjórn setið að völdum. Þessar vangaveltur benda til að margir átti sig ekki á hvað felst í svokallaðri þingræðisreglu. Það má geta þess að í norsku stjórnarskránni er ákvæði um það í 62. grein að ráðherrar megi ekki vera þing- menn á meðan þeir sitja í ríkisstjórn.1 Þrátt fyrir þetta ákvæði er Noregur óumdeilanlega þingræðisríki.2 Höfundar kennsluefnis í íslandssögu hafa gerst sekir um að nota þingræðishugtakið heldur frjálslega og rugla því saman við ná- skyld fyrirbæri í stjórnskipunarréttinum. Mér virðist að ástæða sé til að benda á dæmi þessa og um leið gera grein fyrir merkingarmun þeirra hugtaka sem menn eru að rugla með. Fyrsta dæmiö sem ég tek kemur fyrir þar sem síst skyldi: í skólabók sem notuö er viö kennslu í íslands- sögu í grunnskólum. í 2. hefti /s- landssögu Þórleifs Bjarnasonar heitir einn kaflinn „Baráttan um þingræöiö11.3 Þetta kaflaheiti gefur fyrirheit um aö sagt sé frá aðdrag- andanum að því aö þingræöi komst á hér á landi. En í kaflanum er ekk- ert minnst á þingræði. Þar er hins vegar sagt frá aðdragandanum aö því að Alþingi var endurreist 1845. Þótt ráögjafarþing tæki til starfa á íslandi var langt frá því að þingræði kæmist á og baráttan fyrir endur- reisn Alþingis var alls ekki þingræð- isbarátta. Ljóst má því vera að þarna er þingræðishugtakið bein- línis rangt notað. Annað dæmið er úr bók Heimis Þorleifssonar, Frá einveldi til lýö- veldis. Á blaðsíðum 64-65 í þeirri bók segir Heimir frá tillögum Valtýs Guðmundssonarfrá 1895 um lausn á stjórnarskrárbaráttunni við Dani með eftirfarandi orðum: Meginefni tillagnanna var þaö, aö íslendingur yröi ráö- herra íslandsmála, en heföi bú- setu í Kaupmannahöfn. Ráö- herra þessi skyldi eiga sæti á Alþingi og bera ábyrgö fyrir því á stjórnarathöfnum sínum. Með öðrum orðum skyldi þingræöi ríkja á íslandi, ráðherra verða að víkja, ef Alþingi samþykkti á hann vantraust.4 Þarna gerir Heimir ráð fyrir að tillaga Valtýs um ráðherraábyrgð hafi um leið verið tillaga um þingræði. Verð- ur ekki annað ráðið af orðum hans en að þessi tvö hugtök séu eitt og hið sama. Þriðja og síðasta dæmið sem ég tek er að finna í Kennsluleiöbein- ingum Lýðs Björnssonar við rit hans um Jón Sigurösson og sjálf- stæöisbaráttuna: Alþingi [les: Þjóðfundur] vill að samband íslands og Danmerkur verði konungssamband og kon- SAGNIR 95
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.