Sagnir - 01.06.1994, Page 42

Belgmikil cnsk frcigáta frá 17. öld.
up sendi son sinn, Halldór, tvítugan að
aldri, til Yarmouth i Englandi. Þar dvaldi
hann í Qögur ár en lést árið 16663‘J og lét
biskup semja grafskrift á leiði hans í Eng-
landi.
Þeir voru meðalgöngumenn
meistara Brynjúlfs biskups ok
Halldórs sonar hans, norðlenzkir
menn ok stallbræðr: Bjarni Hall-
dórsson'"1 ok Sigurður Ingimund-
arson, Englandsfarar gamlir; þeir
riðu hvert sumar í Skálholt, ok
sídarst flutti Sigurdr út híngad
klæði Halldórs ok grafskriftina ut-
an, ok lét gjöra legsteininn at for-
lagi biskups.41
Sigurð þennan kölluðu Englendingar
Simond Ingram og flutti hann einnig á
milli bréf Gísla biskups Þorlákssonar og
enska prestsins Henrik Julian.42
Reyndar hafði Halldór Brynjólfsson
ætlað að sigla heim til Islands þetta sumar
„enn styrjöld var mikil med Enskum ok
Hollenzkum, ok rédu hönum gódir
menn á Englandi, at hætta sér ei til sigl-
íngar, þó nokkrar enskar duggur vogudu,
at hleypa til fiskiveida undir ísland; sló
hann því af, enn andadist um haustit í
Járnamóðu. . ,“43 Styrjöld þessi er okkur
ekki með öllu óviðkomandi því að hún
er liður í þeim hernaði sem Englending-
ar stóðu í við Island á þessum árum og
verður nánar greint frá siðar.
Dönsk yfirvöld hvikuðu hvergi frá
þeirri stefnu að öll verslun við Englend-
inga væri bönnuð. En sigling Englend-
inga til Islands hélt áfram og einnig
kaupskapur þeirra við Islendinga. At-
hyglisveröur þáttur í þeirri starfsemi eru
þeir Islendingar sem ensku kaupmenn-
irnir höfðu sér til aðstoðar. Þeir sýna að
þáttur Islendinga í launversluninni var
umtalsverður.
Vopnuð afskipti
Ekki er hægt að segja að mikið beri á
Englendingum hér við land við upphaf
einokunartímabilsins og þeir korna lítt
við frásagnir annála fýrstu ár aldarinnar.
Árið 1605 var enskur maður að nafni
Roland Rijsiardsson eða Rysiardsson
(lkichardson?) veginn af Islendingi undir
Jökli. Samkvæmt framburði vitna hafði
Roland þessi, ásamt tveim löndum sín-
um, ráðist vopnaður að manninum og
var því álitið að þetta hefði verið sjálf-
svörn.44 Hann er eini Englendingurinn
sem nefndur er í íslenskum heimildum á
fýrsta áratug aldarinnar en árið 1608 voru
hús enskra og þýskra rnanna hér á landi
gerð upptæk að boði konungs.45
Roland Rysiardsson var ekki eini
Englendingurinn sem fór með vopnunr á
hendur landsmönnum hér á landi. Arið
1614 greina annálar frá miklu ráni í Vest-
mannaeyjum. Foringi ránsnrannanna var
kallaður ,Jón Gentilmann“ í íslenskunr
frásögnunr en valt er að treysta þeinr unr
ensk mannanöfn. Helsti ránsfengurinn
virðist hafa verið klukka senr tekin var úr
Landakirkju sem sagnir herma að hafi
síðar verið skilað aftur.46 Um rán þetta
orti Jón Þorsteinsson, prestur í Vest-
mannaeyjum, 41. erinda kvæði sem nr.a.
inniheldur þessa vísu:
Með hnífa, byssur og handvopn stór
sá heiðinglegi sægur
iðulega hér unr kring fór
átta og tuttugu dægur
ölglaðir nótt og nýtan dag
með narrasaung og djöflalag,
ei var hópurinn hægur 47
Annálabrot Gisla Oddssonar og Sjávar-
borgarannáll segja Spánverja hafa verið
nreð í för og hafi þeir einkunr farið „i
búðir dönsku kaupnrannanna og höfðu á
brott nreð sér beztu vörur þeirra, en
nrátu einskis þær verðnrinni og fleygðu
þeim í sjóinn.“48 Þessi alþjóðasamvinna
kenrur undarlega fýrir sjónir og einnig
frásögn Sjávarborgarannáls frá árinu 1615
senr segir frá þvi að ræningjar hafi konrið
á Patreksfjörð „og vildu ræna alla Vest-
firði, en þeir urðu yfirunnir af engelsk-
unr, hverja þeir höfðu þó áður tekið sér
til liðsnruna í því efni. . ,“49 I Ballarannál
er þessi atburður ársettur árið 1617 og þar
segir að ræningjarnir hafi verið drepnir af
íslendingunr og Englendingunr í sanrein-
ingu.511 Þessi stuttu annálsbrot vekja upp
nrargar spurningar. Rændu Englendingar
og Spánveijar virkilega Vestnrannaeyjar í
sanreiningu eða rugla annálahöfundar
sanran Vestnrannaeyjaráninu og Spán-
verjavígununr ári síðar? Hvaða ræningjar
konru á Vestfirði; er átt við Spánverjana
senr konru 1615 eða kannski einhveija
aðra? Sanrkvæmt annálum voru Eng-
lendingar upphaflega í liði með ræningj-
ununr en tóku síðan þátt í að yfirbuga
þá, ásamt Islendingum. Jón Espólín
greinir frá því að ræningjarnir senr konru
á Patreksfjörð hafi „tekit nockra Enska
nrenn nred sér nauduga, enn er þeir
40 SAGNIR