Sagnir - 01.06.1994, Page 45

Hollensk ,Jlauta“. Kristján IV Danakonungurfékk hollenska skipasmiði til að byggja skip sín.
Englendinga eflaust ráðið þar mestu.
Lögðu þrjú herskip af stað til Islands en
einungis eitt þeirra, Oldenborg, komst
til landsins „með það stríðsfólk hún
inni hafði, hvar á meðal var comma-
ndantinn Otto Bjelke, [systursonur
lénsherrans Henriks Bjelke], með undir-
hafandi officerum og soldötum, sem áttu
landið aptur inn að taka af Engelskra
hendi, ef inntekið hefðu, sem utanlands
sagt hafði verið. . ,“93 Ekki varð mikið
gagn af þeim Otto og félögum í þetta
skiptið, þar sem Englendingar höfðu
raunar ekki hertekið ísland, en næstu ár
gerist æ algengara að konungur veiti
niönnum leyfi til fiskveiða og sjórána við
Island94 og er víst engin ofdirfð í að ætla
að sjóránunum hafi einkum verið stefnt
gegn Englendingum. Árið 1668 gerði
Pétur Hansson Bladt, kaupmaður, enskt
góss upptækt í Beruvík undir Jökli.93
Pétur og Hans, faðir hans, sem ráku
verslun á Stapa og Búðurn, höfðu áður
orðið fyrir áreiti enskra sjóræningja í hafi
og þegar enskir duggarar kornu með
vaming sinn á Snæfellsnes vorið 1668
gerði Pétur hluta hans upptækan. Þegar
Englendingarnir sneru aftur með alvæpni
stóðu Danir fastir fyrir og þeir urðu frá
að hverfa.96 Á alþingi sumarið 1668
fengu Hans Pétursson Bladt og Henrik
Möller leyfi til að ráðstafa góssinu sem
tekið var af Englendingunum undir
Jökli.9' Ári síðar fengu sömu menn „for-
rád af konúngi fyrir kaupskap á 7 höfn-
um Islendínga, gjörðust þadan afþau at-
vik, er mjög tóku af hina ensku siglíng-
una.“9K Nú tók að síga mjög á
ógæfuhliðina fyrir þá Englendinga sem
sigldu til Islands. Eins og minnst var á í
upphafi dró mjög úr Islandssiglingum frá
Yarmouth eftir 1670 og er hnignun ís-
landssiglinga Englendinga ekki síður
greinileg í íslenskunr heimildum. Hvers
vegna? Það er ekki hægt að skýra að fullu
hér en ef til vill má rekja það að ein-
hveiju leyti til nýrrar sóknar Danakon-
ungs í baráttunni gegn launverslun.
Önnur samskipti
Rán og ofbeldisaðgerðir vekja að jafnaði
meiri athygli en friðsamleg samskipti en
enginn vafi leikur á því að samskipti af
því tagi hafa verið mun algengari en hin.
Enskar duggur voru á sveirni í kringum
landið og urðu oft til að bjarga íslenskum
sakamönnum úr landi. Árið 1611 komst
Jón Oddsson í skútu í Dýrafirði en skildi
barnsmóður sína eftir til að mæta örlög-
um sínum.99 Hið sama gerði Tómas
Böðvarsson, sem ári síðar kornst á skip
fyrir austan land.100 Árið 1615 fékk Jón
Olafsson Indíafari enskt skip, sem lá í
Isafjarðardjúpi, til að flytja sig og „góss
með mér svo mikið sem ég ætti“ til Eng-
lands. Nefndist kapteinn þessa skips Isak
Brommet, „einn sérdeilis ágætur, frómur
og ráðvandur maður.“101 Árið 1638 kom
fyrir alþingi mál Helga Þorgeirssonar senr
gerst hafði sekur um hórdónrsbrót en var
nú sagður „hlaupinn, og nokkrir segja,
að hann sé giptur í Englandi."102 Árið
1640 náðist í Helga þar sem hann hafði
SAGNIR 43