Sagnir - 01.06.1994, Side 64

eiginlega að gera við allar þessar enda-
lausu værðarvoðir frá Alafossi. Með Sov-
étríkjunum hrundi Sambandið - og Ak-
ureyri.
Herinn - vera hans og áhrifin sem hún
hafði á viðskipti við Rússa — hefur þann-
ig haft heillavænleg áhrif á þjóðarbúskap
islendinga en raskað jafnvæginu um leið,
haldið gangandi atvinnurekstri sem ella
hefði verið sjálfdauður, dregið úr vöru-
þróun, nýsköpun og hagkvæmni, veitt
falskt öryggi - verið nokkurs konar
værðarvoð. Sá margfrægi löstur Islend-
inga að ana út í ófærur i trausti þess að
„þetta muni reddast" er ekki síst afleið-
ing af því að hafa þann fjárhagslega
bakhjarl sem herinn hefur alltaf verið.
Það er algengt að sjá margháttaðar klag-
anir yfir löstum landsmanna í fyrri aldar
ritum og kveðskap, nema ein sést aldrei:
að þeir séu óhóflega framkvæmdaglaðir.
Þvert á móti var klifað á deyfð og
drunga.
Herinn hefur haft áhrif á þjóðarsálina.
Hann hefur raskað viðkvæmri sjálfsmynd
Islendinga sem vopnlausrar smáþjóðar
sem sæki einmitt styrk í veikleika sinn.
Hann hefur grafið undan þjóðarstolti Is-
lendinga. Hann reyndi - og því skulum
við ekki gleyma — að grafa á markvissan
hátt undan menningu þjóðarinnar með
þeirri einstæðu atlögu að sjálfstæðri
þjóðmenningu sem rekstur sjónvarps-
stöðvar í sjónvarpslausu landi var - en
hann hefur þó fyrst og fremst „spillt fyrir
því að við horfðumst almennilega í augu
við vandann og ábyrgðina sem fylgir því
að vera sjálfstætt ríki“, svo vitnað sé í ný-
lega grein eftir Gunnar Karlsson prófess-
or sem birtist í ritgerðasafni Listahátíðar
1994, Tilraunin íslatid í 50 ár.
Hann hefur alið á þeim meinlokum í
samskiptum við erlend ríki sem helst
sækja á einangraða eyþjóð: yfirmáta tor-
tryggni og yfirmáta græðgi. Heimurinn
kemur okkur ekki við, græðum á hon-
um. Herinn hefur alið á ábyrgðarleysi í
samfélagi þjóðanna, sem lýsti sér meðal
annars í því að Islendingar höfðu geð í
sér að þiggja Marshall aðstoð eftir seinna
stríð, þótt þeir væru eina Evrópuþjóðin
fyrir utan Svía sem beinlínis hagnaðist á
stríðinu. Það var við hæfi að þeir pen-
ingar fóru að miklu leyti í þann hernað
gegn íslandi að ræsa fram mýrar út um
allar trissur af ámóta dugnaði og fyrir-
hyggju og nú er plantað lúpínu. Við höf-
um verið miklir á lofti um nokkra hríð
vegna þess bakhjarls sem herinn og hern-
aðarlegt mikilvægi landsins hefur verið
okkur, og má i því sambandi minna á
hina byssuglöðu sjómenn í Smugunni og
þann rétt sem Islendingar telja sig
skyndilega hafa til veiða þar og við Sval-
barða, þótt framferðið minni að sínu
leyti líka nokkuð á framgöngu Egils
Skallagrimssonar í Noregi þegar hann var
þar að handrukka menn.
Herinn hefur spillt stjórnmálaumræðu
á Islandi. Hvað sem flokkakerfmu líður
þá snúast íslensk stjórnmál ekki lengur
um afstöðuna til eignar á framleiðslu-
tækjunum, afstöðuna til Sovétríkjanna
eða afstöðuna til dvalar ameríska hersins
hér á landi. Þessi mál skipuðu mönnum
áður í flokka, eða hröktu þá öllu heldur
inn í ólíkar girðingar þar sem þeir máttu
híma og jórtra sínar tuggur. Öll þessi mál
eru útrædd. Tími stéttastjórnmálanna er í
raun liðinn og ný tegund af sjálfstæðis-
stjórnmálum tekin við. Víglínan er dreg-
in þvert á alla flokkana í öllum þeim
málum sem varða þjóðina nú á dögum.
Tveir flokkar hafa einkum átt tilverugr-
undvöll sinn undir þessum her og náð að
vaxa langt umfram eðlileg efni: Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðubandalagið.
Kommúnistar hér gengu í endurnýjun
lífdaganna vegna hersins meðan eðlilegast
hefði verið að sá flokkur hefði lognast út
af eftir því sem fleiri og fleiri „biluðu í
Ungó“. I staðinn náðu þeir bæði að end-
urskoða efnahagsstefnu sína sársauka- og
62 SAGNIR