Sagnir - 01.06.1994, Page 65

átakalaust og að tengja sig við þá sem
voru róttækastir í sjálfstæðismálunum á
síðustu öld og í byrjun þessarar, án þess
að gefa þjóðfélagsumbótum mikinn
gaum. Jafnaðarmenn hafa ekki náð sam-
an í einum flokki vegna þess að afstaðan
til hersins hefur skipt rnönnum í fylking-
ar. Fyrir vikið hefur aldrei myndast raun-
verulegur vinstri armur í Alþýðuflokkn-
um sem gæti veitt forystunni aðhald. Og
í Alþýðubandalaginu má fólk kúldrast
saman í flokki vegna þess að það gekk
saman í Keflavíkurgöngum hér um árið,
en er að öðru leyti alveg einkennilega í
nöp hverju við annað. Sjálfstæðisflokkur-
tnn náði að safna til sín öllum þeim sem
studdu veru hersins, og þar á bæ ráku
menn oft árangursríka kosningabaráttu
sem snerist beinlínis urn það mál, en um
leið þokaðist flokkurinn nær miðju, svo
að fyrir vikið hafa kjósendur ekki getað
kosið yfir sig hreina hægri stefnu, fremur
en vinstri stefnu. Af þessum sökum hefur
stjórnmálaumræðan verið þokukenndari
en ella, slagorðakenndari, kjánalegri.
Annars vegar voru landráðabrigsl úr hug-
myndaheimi 19. aldarinnar, hins vegar
rússagrýlur og kommaglósur.
Herinn hefur í raun haldið Islending-
um á nokkurs konar púpustigi fullveldis-
ins. Hann hefur gert það að verkum að
enn líta Islendingar samband sitt og um-
heimsins sem samband skjólstæðings og
verndara, þegns og konungs, hjáleigu og
höfuðbóls. Og aðild að ESB er þá álitin
jafngilda því að gerast nýlenda einhverra
Hermenn fyrir utan stjórnarráðið sumarið 1942.
Hcfur herseta Bandaríkjamanna í Kcjlavik liaft
óœskileg áhrif á sjálfstœðisbaráttu Islendinga
eftir 1944?
ótilgreindra „skriffinna í Brussel“ eins og
það heitir.
★
Tilvitnunin fremst er úr Sjálfstæðu fólki
sem Halldór Laxness skrifaði á fjórða ára-
tugnum, áður en herinn kom hingað og
gerði þjóðernishyggju að meginhug-
mynd vinstrisinnaðra menntamanna.
Þetta er samfelld árás á íslensku einstakl-
ingshyggjuna, íslenska þvergirðingshátt-
inn, íslenska hokrið. Bókin er samin áð-
ur en Island varð lýðveldi, og er á sinn
hátt innlegg í þá baráttu - háðið um
sjálfstæðið felur í sér það sjónarmið að
frelsi og sjálfstæði séu innantóm orð þeg-
ar fólki sé haldið í fátækt. Bókin er um
sjálfstæðið, um hvað það merkir að vera
sjálfstæður, hvort það sé æskilegra að
rnega heita sjálfstæður og drepa um leið
alla í kringum þig eða hvort mönnum
beri fremur að hugsa um samfélagið við
annað fólk. Hún er um það þegar einn
rnaður þröngvar sinni takmörkuðu skil-
greiningu á frelsi og sjálfstæði upp á ann-
an mann.
Bjartur neitar Rósu óléttri um mjólk
að drekka, hún fær ræðuhöld um það
hvað frjáls og sjálfstæð heiðarkona geri.
Hann sækir hana þegar hún reynir að
flýja og smám saman verður hún að sætta
sig langkúguð við skilmála hans í sjálf-
stæðisbaráttunni og láta af því sem hann
kallar hjartveiki. Myndin af Rósu í heið-
inni innan um glaðvært ferðafólkið þar
sem frelsið hljómar einhvern veginn eins
og hrakinn fugl í munni hennar ætti að
vera okkur áminning um að láta ekki þá
ráða ferðinni sem trúa frernur á orðin og
ræðurnar en lífið, trúa fremur á hugtök
en fólk.
SAGNIR 63